FILM
"What you call sins, I call the great spirit of love, in all its forms." (quote van Fraulein von Bernburg)

Mädchen In Uniform van Leontine Sagan is al jaren een wat verborgen cultfilm, maar dankzij de recente Blu-rayrelease op BFI staat de film uit 1931 weer volop in de belangstelling. Een film die gezien de tijdsetting (een paar jaar voordat Hitler massaal de Duitse kunst zou censureren) zeer gewaagd was, want het verhaal handelt over de jonge Manuela die op een kostschool verliefd wordt op haar lerares, en dat verlangen wordt expliciet in filmtaal uitgebeeld. Sagan, die van Joodse afkomst was, koos voor een film met een volledige vrouwelijke cast met een script dat gebaseerd is op het toneelstuk van Christa Winsloe, die in 1944, toen ze onderdook in Zuid-Frankrijk, daar vermoord werd door een Gestapo-agent. Sagan zou in totaal drie films maken (zelf was ze van origine toneelactrice en had een paar filmrolletjes) en kort na Mädchen In Uniform verhuisde ze naar Engeland, waar ze later in de jaren '30 de eerste vrouwelijke producer in het Londense musical-district Drury Lane zou worden. Toen de nazi's de macht in Duitsland kregen, werd de film verboden, en dat was ook bijna het geval in de VS, maar doordat Eleanor Roosevelt zeer lovend was over de film, kreeg hij er een beperkte bioscooprelease. Gelukkig maar, want in 1933 probeerde het nazi-regime om alle kopieën van Mädchen In Uniform te verbranden en het is dankzij de VS-kopieën dat we nu nog deze film kunnen zien. De reden waarom een film als Mädchen In Uniform in 1931 wel kon, was omdat er in het Duitsland na de Eerste Wereldoorlog (de Weimar-republiek) geen censuurwetten van kracht waren, iets wat snel met Het Derde Rijk zou veranderen. Het was de eerste keer in de Duitse filmgeschiedenis dat liefde tussen vrouwen op het witte doek werd vertoond, en dat nadat de homoseksuele liefde voor het eerst in 1919 werd getoond in Anders Als Die Andern van Richard Oswald. De film werd in 1958 nog eens verfilmd met Romy Schneider, maar is niet te vergelijken met deze versie.

Manuela von Meinhardis (Hertha Thiele), wiens moeder overleden is toen ze jong was en wiens vader in het leger zit, komt op een meisjesinternaat terecht dat onder de strenge leiding staat van Fräulein von Nordeck zur Nidden (Emilia Unda). Net zoals de andere meisjes moet ze een uniform dragen en worden al haar bezittingen van haar afgenomen. Manuela is wel populair bij de andere scholieren, maar toch voelt ze zich niet op haar plaats en zoekt ze troost en bescherming bij haar lerares Fräulein von Bernburg (Dorothea Wieck). Voor het slapen gaan maakt Fräulein von Bernburg er een ritueel van om alle meisjes een kus op het voorhoofd te geven, maar Manuela krijgt er één op de lippen waardoor de eerste vonken van verliefdheid overslaan. Manuela is slim, maar is allesbehalve de eerste klas en als ze na de les bij Fräulein von Bernburg geroepen wordt, verwacht Manuela straf, maar er gebeurt iets anders.

Opvallend is dat we over een film van bijna 100 jaar spreken, maar de boodschap ervan is nauwelijks verouderd. Een verboden liefde, ook al kun je je vragen stellen bij het leeftijdsverschil. Dat was niet het geval tussen de actrices want die waren even oud. De film vat alles samen waar het toenmalige Duitsland voor stond. "Hungry? We Prussians have always been hungry. They are the daughters of soldiers and, God willing, mothers of soldiers too. What they need is discipline, not a life of luxury." zegt de harde directrice van de school en daarmee weet je dat de ijzeren vuist van het Hitler-regime al om de hoek loert. Filmisch gezien hanteert Christa Winsloe een perfecte mix van het Duitse expressionisme uit de jaren '20 (er zijn heel wat stijlverwijzingen naar Nosferatu) en de traditionele heimatfilms. Mädchen In Uniform is evenwel meer dan zo maar een liefdesverhaal. Dit is een statement en dat merk je in de androgyne look van Hertha Thiele, die na de oorlog een Duitse tv-ster werd en het feit dat een jong meisje zich ook als de stoere Don Carlos verkleedt voor het toneelstuk van Friedrich Schiller dat door de school opgevoerd wordt ter ere van de verjaardag van de directrice.

Mädchen in Uniform is dan ook zeer vooruitstrevend en legde de basis voor vele gay-films. Dit is een verhaal van liefde, ook al zit er zeer veel smart in verwerkt en met een slotscene dat je anno 1931 niet te gauw zou verwachten. Tijdloos, ontroerend en een film die je zeker jezelf cadeau moet doen.

BEELD EN GELUID
De film bleef behouden in zijn oorspronkelijke 1.19:1-aspect ratio en hoewel de film ondertussen de kaap van 90 jaar heeft bereikt, zien we een op en top gerestaureerde versie waar uiteraard nog een paar beschadigingen zichtbaar zijn, maar streepjes of zwarte bollen komen bijna niet te pas. Het geluid is een Dolby Digital Mono 2.0 (uiteraard voorzien van Engelse ondertiteling), en hoewel het geluid door de beschadigingen hier en daar wat wegdeemsterd wordt, heeft men met man en macht (en natuurlijk met technologie) geprobeerd om deze release zo mooi mogelijk te presenteren.

EXTRA'S
Iedere BFI-release is wel een speciale gebeurtenis an sich, en ook bij Mädchen In Uniform is men niet spaarzaam geweest wat de extra's betreft. Het audiocommentaar wordt geleverd door filmhistoricus Jenni Olson, maar wie het allemaal liever in gelezen vorm wil zien is er het boekje dat zo maar eventjes 34 pagina's telt en vol weetjes staat over de film en andere titels die in deze periode zijn gemaakt. In 12 minuten vertelt Chrystel Oloukoï je op bijzondere wijze de geschiedenis van de Weimar-cinema in Women and Sexuality in Weimar Cinema. Chrystel Oloukoï heeft het over het feit hoe na de Eerste Wereldoorlog er een korte periode was waarin er zo goed als geen censuur was (eens Hitler aan de macht kwam was dat anders) en hoe in de Duitse cinema er plotseling plaats was voor prostituees, androgyne vrouwen en dames tout court die hun mannetje stonden. The Kiss The Women Who Made a Movie Masterpiece is een podcast van journaliste Bibi Berki en gaat over vrouwen die op het witte doek het verschil maakten. Ten slotte is er nog een selectie uit het BFI-archief met beelden over sterke vrouwen. En dat gaat van slapstickfilmpjes uit 1910 tot Day At St. Christopher's College And School waarin we 20 minuten lang te gast zijn op een Indische school.

CONCLUSIE
Mädchen In Uniform is een film waar al jaren over gesproken worden wegens zijn belang (één van de eerste films die het heeft over lesbische liefde) en is nu eindelijk beschikbaar op Blu-ray via BFI. De film is anno 2021 nog geen tikkeltje verouderd en "meesterwerk" is dan ook het verdiende woord.