DOCUMENTAIRE
Rembrandt Harmenszoon van Rijn ziet in 1606 het levenslicht in het Nederlandse Leiden. Zijn familie is van stand en zijn vader runt een molenaarsbedrijf dat hoofdzakelijk aan bierbrouwers levert. De familie is well to do en Rembrandt kan het zich permitteren om voor een kunstenaarsloopbaan te kiezen. Hij volgt een opleiding bij de Leidse meesters Jacob van Swaenenburg en Pieter Pieterszoon Lastman en heeft vanaf circa 1625 een eigen atelier. Op z'n 25ste verkast hij naar Amsterdam en logeert er bij kunstschilder Hendrick van Uylenburgh. Hij is dan 25 jaar oud. Een jaar later trouwt hij met Saskia, het nichtje van zijn gastheer, en koopt in de Jodenbreestraat een groot huis met atelier, het huidige Rembrandthuis.

De 17de eeuw is Amsterdam welgezind. Tijdens de zogenaamde Gouden Eeuw groeit de stad van 50.000 tot circa 200.000 inwoners en uit alle grote Europese steden komen zakenlui om te kopen en te verkopen. Amsterdam is het nieuwe handelscentrum van de wereld en de cultuur vaart er wel bij. De zakenmannen verdienen veel geld en investeren niet alleen in schepen en vracht, ze kopen ook kunstvoorwerpen. De schildersateliers bloeien als nooit tevoren. Via een bevriende zakenrelatie krijgt Rembrandt zijn deel van de koek en kan na een aantal jaren in Amsterdam z'n eigen galerie openen.

Privé gaat het hem minder voor de wind. Ondanks een luxe leventje slaat het noodlot toe: drie kinderen sterven kort na de geboorte en in 1642 overlijdt Saskia aan de pest. Rembrandt die op grote voet leeft gaat failliet wanneer tijdens de oorlog met Engeland de economische motor stuitert en hij zijn huis en werken moet verkopen om zijn hypotheek terug te betalen. Een deel van zijn eigendommen kan hij op naam van zijn vierde kind, zoon Titus (1641-1668) zetten. Die zal in 1668 ten prooi vallen aan een nieuwe pestepidemie. Ondertussen is Rembrandt hertrouwd met Hendrickje Stoffels die hem een dochter schenkt. In de laatste periode van zijn leven krijgt hij nog tal van belangrijke opdrachten en drijft handel met zijn etsen en de werken uit zijn eigen kunstverzameling. Hij sterft een jaar na zijn zoon, in 1669.

De documentaire Rembrandt – 400 Jaar is van Amerikaanse makelij. Het is een biografisch portret van Nederlands grootste schilder. Door de weinige brieven en documenten die over Rembrandt zijn bewaard is zijn definitieve biografie nog niet geschreven. Deze documentaire zet wat over hem bekend is op een rijtje en toont zijn vroege werken, beïnvloed door Van Swaenenburg en Lastman in kleurig en vol koloriet, met een heftig contrast tussen licht en donker. Na zijn verhuis naar Amsterdam komt hij onder andere invoelden, o.a. van meester van Uylenburgh. Zijn tinten verzachten. Uit de etstechniek, waarmee hij vooral in de eerste jaren bezig is, houdt hij een krastechniek over die hij aanwendt als hij in de natte verf details aanbrengt. De onderwerpen van zijn werk zijn aanvankelijk sterk verbonden met de godsdienst, later zal hij de figuren vervangen door vooraanstaande vertegenwoordigers van de gilden voor wie hij genrestukken maakt en door welstellende Amsterdamse burgers die zichzelf in zelfportretten laten vereeuwigen. Uit z'n barokke periode 1632-1640 dateert het doek Anatomieles van Dr. Tulp, één van de belangwekkendste werken uit zijn oeuvre. Zijn kleurenpallet gaat van paars over bronsgroen tot vele soorten zwart met goudgeel en lichtblauw als voornaamste tinten in de lichtere passages van de schilderijen.

Rembrandt – 400 Jaar verschijnt ter gelegenheid van de herdenking van de geboorte van de Nederlandse kunstenaar in 1606. Het is een aantrekkelijke, verzorgde en zeer visuele productie. Opnamen van schilderijen, tekeningen, etsen en zelfportretten van de schilder worden afgewisseld met interviews en stadsgezichten van Leiden en Amsterdam, plattegronden, opnamen van grachten en bruggetjes en nagespeelde fragmenten van de kunstenaar aan het werk. Meestal gaat het om details van Rembrandts handen, close-ups van de verf, de kwasten, de verfvlekken op het doek, en schimmige beeld van een vrouwelijk model. Aan de hand van interviews met vooraanstaande Rembrandt-kenners vertellen de makers het verhaal van een mensenleven, van een man die met doorzettingsvermogen en gedrevenheid zijn kunst tot de hoogst mogelijke verfijning weet te brengen en een unieke invloed heeft op komende generaties. Rembrandt komt uit de documentaire te voorschijn als een eenvoudige burger, een man die het niet nodig vindt om naar Italië te reizen om er de klassieken en grote voorbeelden als Rafaël en Da Vinci te bestuderen omdat volgens hem de kunst uit het zuiden via de handelsschepen toch naar Amsterdam komt waar hij ze kon bekijken en bestuderen. Hij lijkt over het algemeen een rustig persoontje te zijn geweest, een huismus en een voorbeeldig echtgenoot, iemand die altijd binnen een straal van 80 kilometer rond Leiden is gebleven met als enige ambitie schilderen en aanzien verwerven op de plek waar hij leefde.

De Nachtwacht, Rembrandts beroemdste en meest bejubelde werk staat centraal in de film. In zijn tijd was het schilderij niet zo populair. Stadsgenoten én bewonderaars vonden het doek te donker van kleur en de figuren te weinig gedetailleerd, met te veel nadruk op het claire obscure en de compositie. In vergelijking met gelijkaardige doeken uit die tijd is het werk een buitenbeentje en tegelijk een onwaarschijnlijke stap vooruit zowel qua kleurengebruik, opbouw en lichtwerking. Halfweg de 17de eeuw zag men dat niet zo. Schilderijen hadden toen de functie die foto’s vandaag hebben en De Nachtwacht was volgens zijn tijdnoten niet meteen Rembrandts beste foto.

BEELD EN GELUID
Rembrandt – 400 Jaar is uitstekend van kleur. Het goudachtige van de verf en de warme aanzetten van de lichtvlekken op zijn doeken komen helemaal tot hun recht. De close-ups en de details zijn scherp en contrastrijk alsof de toeschouwer voor het doek zelf staat. Omdat het om een videoregistratie gaat is er geen sprake van beschadigingen of vuiltjes. De transfer is voorbeeldig. Het geluid bestaat hoofdzakelijk uit de stem van de commentator en die van de geïnterviewden. Ze zijn realistisch en netjes geregistreerd. De muziek is van ondergeschikt belang: klassieke passages worden afgewisseld met volkse en exotische deuntjes, hier en daar net iets te modern en beslist niet voor handen in Rembrandts tijd. De ondertitels zijn goed leesbaar, mooi geplaatst en de vertaling is correct en voldoende.

EXTRA'S
Deze dvd bevat geen extra's.

CONCLUSIE
Rembrandt – 400 Jaar biedt een compact en overzichtelijk beeld van de carrière van Rembrandt, zijn oeuvre, karakter en privé leven. De grote middelen zijn ingezet om een zeer bekijkbare documentaire af te leveren en dat is de makers ook gelukt. Het commentaar is zinvol, de interviews zijn ad rem, het verhaal is gestoffeerd met heel veel beelden uit het werk van de schilder. Kortom: een smaakvolle productie die blijft boeien van begin tot einde.