FILM
Het was wellicht een grote verrassing voor Hugh Bonneville dat hij uitgerekend als Robert Crawley, Earl of Grantham in de succesvolle serie Downton Abbey (2010-2015) internationale bekendheid zou verwerven, want sinds z’n debuut in 1990 had hij al in talloze tv-series en tv-films interessante personages tot leven gebracht, zij het zelden (of zelfs nooit) als hoofdrolspeler in een productie die op grote internationale belangstelling kon rekenen. Bovendien kon hij in kleine of zijdelingse rollen in bv. Rev. (2010-2014), Da Vinci’s Demons (2013-2015), Ben Hur (2012), Miss Austen Regrets (2008) of  Daniel Deronda (2002) niet echt het verschil maken, maar als hoofdrolspeler in de film Viceroy’s House, krijgt hij nu wel de kans om te bewijzen dat hij nog tot meer in staat is dan wat hij in Downton Abbey presteerde, al komt de figuur van Lord Louis Mountbatten uiteraard wel heel dicht in de buurt van de Earl of Grantham. Maar eerlijk is eerlijk: Hugh Bonneville heeft de perfecte uitstraling en de perfecte fysieke eigenschappen om een dergelijk adellijk personage geloofwaardig neer te zetten. En dat doet hij ook in deze film.

Viceroy’s House speelt zich af in 1947. Engeland is heelhuids uit de Tweede Wereldoorlog gekomen, maar het is verzwakt als gevolg van de grote militaire en financiële inspanning. In India woedt het spook van de onafhankelijkheidsgedachte en breken er rellen uit tussen hindoes, moslims en Sikhs. Met hun uitgedunde koloniale administratie (en de minimale aanwezigheid van politie en militairen) krijgen de Britten de onlusten niet onder controle en in Londen besluit premier Winston Churchill om het land na drie eeuwen Brits bestuur terug te geven aan de Indiërs. Daartoe stuurt hij Lord Mountbatten als laatste onderkoning naar het subcontinent ten einde met de verschillende politieke leiders (Nehru, Gandhi en Jinnah) over de voorwaarden van de machtsoverdracht te onderhandelen. De Indiase geweldloosheidsactivist Mahatma Gandhi bepleit één staat voor alle bevolkingsgroepen, Congrespartijleider Jawaharial Nehru is realistischer en geneigd om een machtsdeling van zijn eigen hindoes en moslims te accepteren, Moslimligavoorzitter Mohammed Ali Jinnah blijft erbij dat de oprichting van Pakistan een sine qua non is. De onderhandelingen verlopen moeizaam en ondertussen neemt het geweld toe in Bengalen (Oost-Pakistan, later Bangladesh), Punjab (overwegend bewoond door Sikhs) en Kasjmir (overwegend bewoond door moslims, maar bestuurd door een Hindoeïstische maharadja). Na overleg met Churchill besluit Mountbatten om de machtsoverdracht te bespoedigen in de hoop dat het geweld dan afneemt. Ondertussen wordt een onpartijdige ambtenaar belast met het vastleggen van de toekomstige grenzen tussen India en Pakistan.

 

In India wordt Lord Mountbatten (Hugh Bonneville) als een koning en met veel poeha ontvangen, wat in schril contrast staat tot de situatie op straat en de spanning tussen de verschillende politieke facties die het niet eens geraken over de toekomst van het subcontinent. Maar net zoals Winston Churchill in Londen, rekent het koloniale establishment in New Dehli op Mountbattens ervaring en wendbaarheid om het onafhankelijkheidsproces tot een goed einde te brengen. Zijn echtgenote Lady Edwina – hij noemt haar tegen een medewerker een veel grotere politieke klasbak dan hijzelf ooit zal zijn – wijst hem erop dat er heel wat werk aan de winkel is vooraleer er sprake kan zijn van onafhankelijkheid wegens de algemene armoede, de slecht functionerende Indiase administratie en de geringe politieke ervaring, maar Mountbatten is formeel: niets daarvan behoort tot de opdracht die hij van Churchill heeft gekregen. En naarmate het geweld tussen de verschillende bevolkingsgroepen toeneemt, doet de onderkoning er alles aan om het onafhankelijkheidsproces vooruit te helpen, beseffend dat de opdeling is twee staten een nooit eerder geziene volksverhuizing op gang kan brengen...

 

Gillian Anderson (Great Expectations, 2011; maar wellicht beter bekend als Dana Scully uit The X Files) neemt de rol van Lady Edwina Mountbatten voor haar rekening en dat is uiteraard een grote uitdaging aan de zijde van een populaire acteur als Hugh Bonneville. Maar regisseur Gurinder Chadha heeft daar rekening mee gehouden en dus zorgt ze ervoor dat Edwina meer wordt dan de echtgenote van, waardoor Gillian Anderson de kans krijgt om belangrijke accenten te leggen en het personage diepgang te geven, onder meer via haar interesse voor en betrokkenheid bij de levensomstandigheden van de allerarmsten in de Indiase maatschappij, een passie die ze overigens deelt met haar dochter.

 

Het is even wennen aan de Indiase acteur Neeraj Kabi als Mahatma Ghandi, want die rol zullen we wel voor altijd associëren met een uitstekende Ben Kingsley in de achtvoudige Oscar-winnaar Gandhi (1982) van regisseur Richard Attenborough. Maar Kabi brengt het er goed vanaf dankzij de sobere en rustige manier waarop hij het personage karakteriseert. Het contrast met Denzil Smith kon nauwelijks groter zijn, maar diens personage, moslimligavoorzitter Mohammed Ali Jinnah, was dan ook uit heel ander hout gesneden en was niet bereid om een compromis te sluiten. Hij hield halsstarrig vast aan een deling van het subcontinent, zij het dat op zijn bureau een plan lag om Oost- en West-Pakistan via een brede noordelijke doorgang met elkaar te verbinden. Maar een wet die de honderden vorsten- en prinsdommen het recht gaf om zelf te bepalen tot welke land ze wilden behoren, leverde een heel ander resultaat op waardoor Oost- en West-Pakistan geen territoriale eenheid vormen wat opnieuw tot problemen zou leiden in 1971 toen het oostelijke deel onafhankelijk werd als Bangladesh.

 

In Viceroy’s House wordt aandacht besteed aan één van de grote rampen uit de vorige eeuw, nl. de opdeling van het Indiase subcontinent in aparte staten voor hindoes en moslims, een proces van etnische zuivering waarbij meer dan 14 miljoen mensen op de vlucht gingen en een miljoen slachtoffers vielen, maar het is onduidelijk of de productie ook zonder Hugh Bonneville in de hoofdrol op internationale belangstelling had kunnen rekenen. Daarvoor ligt het onderwerp, ondanks de uitstekende acteerprestaties, het stevige scenario en het wondermooie production design wellicht net iets te ver van het bed van westerse kijkers. Anderzijds is het uiteraard dankbaar dat het thema dankzij een acteur van zijn formaat toch weer in de belangstelling komt. En om het allemaal een beetje verteerbaar te houden heeft het team van regisseur Churinder Chadha het liefdesverhaal van een Indiase jongen (Jeet) en een bloedmooi moslima (Aalia) tussen de historische feiten geweven, waarvan je je kan voorstellen dat het in tijden van raciale spanningen weinig levensvatbaar was. Manish Dayal en Huma Qureshi brengen het kleinmenselijke drama op een uitstekende manier tot leven.