DOCUMENTAIRE
Francofonia van regisseur Alexander Sukorov is een kunstzinnige en literaire film waarin het Louvre, een van ’s wereld grootste en belangrijkste musea, centraal staat of liever de kunstcollectie van het Louvre, want Sukorov vertelt hoe die op bijna miraculeuze wijze ontsnapte aan de schattenrooftocht van de nazi’s na de bezetting van de Franse hoofdstad in 1940. Aan de hand van foto’s toont hij de beide protagonisten van het verhaal: de Duitse graaf Franz von Wolff-Metternich, hoofd van de Kunstschutzdienst van de Duitse Wehrmacht enerzijds, en de Fransman Jacques Jaujard, directeur van het Louvre anderzijds, en hij brengt de personages tot leven aan de hand van acteurs die in hun huid kruipen. Als Metternich in Parijs arriveert om de collectie van het Louvre te inspecteren, wordt hem verteld dat de belangrijkste doeken uit angst voor de bombardementen naar kastelen in de provincie zijn gebracht. Hij bezoekt er een aantal om vast te stellen dat de werken inderdaad maximaal worden beschermd en hij zal er alles aan doen om te voorkomen dat delen van de collectie naar Duitsland worden verscheept. Hij kan daarbij de hele tijd rekenen op de medewerking van de Franse directeur van het Louvre, want die gaat ervan uit dat dat de beste manier is om het patrimonium te bewaren.

Maar de verhaallijn Metternich-Jaujard is maar één onderdeel van deze documentaire, want de combinatie kunst/oorlog is voor Sukorov een aanleiding om te mijmeren over het verband tussen kunst en macht (en de afgeleiden: geweld en oorlog): hij stelt vast dat een belangrijk deel van de collectie van het Louvre uit oorlogsbuit bestaat – Napoleon, die hij overigens ook als personage opvoert, is als het ware de grondlegger van de collectie, want tijdens zijn opmars door Europa liet hij heel wat kunstwerken naar Parijs verslepen – en dat heel veel schilderijen oorlog en geweld als onderwerp hebben. Dat is minder verrassend dan het lijkt, want tekeningen en schilderijen hadden vaak de functie die kranten, radio en televisie in onze tijd hebben en bovendien waren ze een zeer directe en makkelijk toegankelijke bron van informatie voor de massa’s ongeletterden, in Frankrijk, maar eigenlijk overal in Europa. De 19de-eeuw was wat dat betreft geen unicum, denk aan wat wij Egyptische kunst noemen en wat uiteindelijk niet meer is dan het vastleggen van belangwekkende gebeurtenissen, een beetje zoals een historische documentaire en een naslagwerk of een propagandafilm. Allemaal bekende feiten dus die ons niet echt veel meer leren over het Louvre…
 

Het beeldmateriaal van Francofonia is bij momenten heel erg mooi en in de montage worden heel mooie accenten gelegd, maar de tussenkomst van Alexander Sukorov is niet altijd even spannend: het skypegesprek met een zeeman op een containerschip in nood – de containers bevatten kunstwerken – is zonder meer overbodig en de boodschap doorzichtig. Bovendien bereiken de nagespeelde scènes nauwelijks hun doel, want Metternich en Jayjard zijn op het einde van de film nog even ver van de kijker verwijderd als in het begin. Als het de bedoeling was om er mensen van vlees en bloed van te maken, is die poging mislukt. De toon en de aanpak verraden evenwel dat het Sukorov veel meer om een intellectuele meditatie te doen is en dus wordt Francofonia in zijn handen een verfilmd filosofisch essay waarin de regiseur door 200 jaar Europese geschiedenis wandelt. Iets dergelijks deed hij destijds ook in de prachtige documentaire Russian Ark (2002), maar de uitkomst was een flink stuk interessanter voor de gewone kijker.
 

Door de manier waarop Sukorov de documentaire vorm geeft, wordt je als kijker voortdurend uit het verhaal gehaald, jammer genoeg soms voor fragmenten die weinig toevoegen: het Franse nationale symbool Marianne (de allegorie voor vrijheid en rede), schuifelend door een aantal scènes, het al even nationale motto Liberté, Egalité, Fraternité scanderend, terwijl Napoleon (met steek) niet veel verder komt dan c’est moi, c’est moi... het zorgt voor variatie in de film, maar opnieuw: wat heeft het met het Louvre te maken?
 

Visueel is Francofonia opnieuw een sterk staaltje van Sukorovs meesterschap qua beeldkeuze en montage. De manier waarop hij naar het Louvre kijkt en dat materiaal vermengt met oude foto’s (vaak voorzien van een sepiatint) en archiefbeelden, het is indrukwekkend en een streling voor het oog. Het is jammer dat hij niet op dezelfde manier te werk is gegaan met betrekking tot zijn beide hoofdfiguren Metternich en Jayjard, want een analyse van hun persoonlijke beweegredenen (en Metternichs problemen met Berlijn achteraf) was een logische keuze geweest, veel meer dan de weinig overtuigende scènes met Marianne en Napoleon. Maar daarvoor is Sukorov wellicht te veel kunstenaar en te weinig journalist.

BEELD EN GELUID
Uitstekend van kwaliteit, met prachtige kleuren en zeer gedetailleerde opnamen. De archieffoto’s zijn bijgekleurd ten voordelen van de visuele aantrekkelijkheid, maar het stoort niet echt. De soundtrack is van de hand van de debuterende componist Murat Kabardokov.