FILM
Charel (Jan Decleir) gaat vroeger naar huis want er is werk aan de winkel. Vanavond is het miss verkiezing en als parttime cafébaas heeft hij dus een drukke avond voor de boeg. Maar de sfeer is redelijk gespannen want Louis, de ex-vriend van zijn vriendin Monique én vader van hun beider kind (dat Charel mee opvoedt), zal er ook zijn met zijn nieuwe vlam Lola die een waarzeggerstandje heeft op de kermis. Charel is een beetje een brute, zwaar behaarde en besnorde man met niet al te fijne maniertjes. Zijn vriendin is een stuk jonger en aantrekkelijker en heeft haar ex-vriendje eigenlijk nooit kunnen vergeten nadat hij haar verliet. Wanneer de twee voormalige geliefden elkaar tegenkomen, slaat het vuur in de pan en blijft niemand ongemoeid.

Guido Hendrickx, de maker van Verbrande Brug vond zijn inspiratie voor deze film in Grimbergen rond de brug over het kanaal naar Brussel. Het is een schrale buurt met verouderde en verkommerde huizen tegen de achtergrond van een alles dominerende stalen constructie. De mensen zijn er arm, laaggeschoold en honkvast op minder dan 15 km van Brussel, waar ze in de meeste gevallen nog nooit geweest zijn. De regisseur heeft zich er met zijn scenarist een paar weken begraven, zich laten beïnvloeden dor de buurt, de sfeer en de mensen om op die manier zijn sociaal-realistisch drama tot stand laten komen.

Het uitgangspunt van Verbrande Brug oogt op papier zeer aantrekkelijk: de hoofdfiguur wordt zonder woorden, maar puur door z’n fysieke zijn en z’n ochtendlijke bezigheden bij de kijker geïntroduceerd. Omgeving, aankleding, sfeer op het werk en de omgang met de collega’s zorgen voor de karakterisering van zijn sociale vaardigheden en milieu. De introductie van de andere personages loopt via dezelfde procedure, met Charel altijd als protagonist. We leren de mensen van Verbrande Brug kennen als dierlijk, primitief, brutaal en in de onmogelijkheid om vat te krijgen op hun omgeving. Hun emoties zijn extreem: sterk, heet en vertroebeld en dan weer hard, afwijzend, verward en nivellerend, maar in elk geval voortdurend overspannen in de één of ander richting. Daardoor hangt er in en over de film de hele tijd een dreigende en donkere sfeer, die mede wordt bepaald door de uitzichtloosheid van de intermenselijke relaties, het onbegrip over zichzelf en de anderen. Enfin, alles is er om een goede film à la Cassavetes (vaak inspiratiebron voor Guido Hendrickx) af te leveren, en toch werkt het niet echt: tussen proloog en epiloog zit een ontwikkelingsfase die niet genoeg stof biedt om te boeien. Het verhaaltje is te dun. Het engagement is er wel, de wil om een sociaal-realistische film te maken ook, maar de draadjes die gesponnen worden tussen script en kijker overtuigen niet echt. Het verhaal is bij momenten langdradig, het taalgebruik grof en voorspelbaar en de goede fragmenten worden verdronken in een zee van te veel middelmatigheid.

Toch dwingt Guido Hendrickx respect af voor zijn aanpak: hij zet zich af tegen de Vlaams Blut-und-Boden-filmcultuur, wil weg van de heimatfilm die een tijdlang de filmproductie domineert en reageert met Verbrande Brug qua aanpak zeer fel tegen dat gratuite genre. Hij zet de Vlaams filmwereld op zijn kop: producties op basis van literaire werken verdwijnen in de kast en maken plaats voor moderne en eigentijdsere onderwerpen op basis van een scenario. Jammer genoeg betekent dat niet dat Vlaamse film er nu staat en op internationaal niveau gaat meedraaien. Een chronisch tekort aan goeie scenario’s en vooral goeie scenarioschrijvers blijft ook in de jaren '80 en '90 een groot probleem. De fotografie en de montage zijn overigens helemaal in orde. Guido Henderickx slaagt erin door zijn manier van opnemen en monteren om de film een zeer authentiek en bij wijlen documentair karakter te geven dat de geloofwaardigheid en het fatalisme realistisch onderstreept.

Ook het Vlaamse publiek heeft het moeilijk met de ommezwaai in filmland. Verbrande Brug lokt (naar schatting, want effectieve cijfers zijn er niet) slecht 40.000 kijkers naar de bioscoop. Het pessimisme van de Jonge Amerikaanse Cinema met als ingrediënten de held die antiheld is, sociaal engagement, proletenrealisme en een unhappy ending spreken de toeschouwers niet echt aan. Zelfs de internationale cast, met niet echt overtuigende rollen, kan het tij niet keren. Toch is Verbrande Brug een herademing na het zwaarbeladen tijdperk van de litteraire adaptaties. De woordenloze eindscène met Charel en Monique aan de ontbijttafel, na de zware kermisnacht, is van een schrijnende accuraatheid qua timing en sfeer. Berustend in hun lot, de problemen opzij geschoven tot de volgende kermis, drinkt Monique haar kopje koffie met kleine slokjes en steekt Charel z’n zoveelste sigaretje op, net zoals gisteren, net zoals morgen.

BEELD EN GELUID
Via herkleuring en opschoning heeft het Koninklijk Belgisch Filmarchief al het nodige gedaan om Verbrande Brug in zijn oude glorie te herstellen. Zoals bij vorige projecten is het resultaat een bijna perfecte restauratie die alleen beperkt wordt door de onvolkomenheden van het origineel. Het beeld staat in 1:66 en is realistisch van kleur met vooral veel vale tinten en voldoende contrast. Het geluid staat in stereo en klinkt goed. De verstaanbaarheid is een heikeler punt, want het plat Antwerps is zeker niet voor iedereen verstaanbaar. Doorspekt met het Noord-Nederlands van de bovenmoerdijkse acteurs krijg je wel een heel vreemd taaltje te horen langs het kanaal in Grimbergen.

EXTRA'S
De extra’s zijn zoals bij alle uitgaven van het Koninklijk Filmarchief zeer verzorgd, niet alleen vormelijk, maar ook inhoudelijk. Pièce de résistance is een documentaire van hoofdredacteur Erik Martens onder de titel De Verbrande Brug Archieven waarin Guido Henderickx gesitueerd wordt als lid van het Filmcollectief Fugitive Cinema, een gezelschap van jonge honden onder leiding van o.a. de Paul De Vree, de avantgarde schilder/schrijver/kunstenaar die mee de basis legt van het gedachtengoed van de beweging waarin sociale interesse en realisme, maar ook politiek engagement en internationalisme een grote rol spelen. Erik Martens neemt ons mee voor een wandeling door de biografie van Guido Henderickx, voelt de regisseur aan de tand over wat hem interesseert; wie zijn voorbeelden zijn en toont ondertussen fragmenten uit zijn latere oeuvre. Gesprekken zijn er ook met de producente van de film over de internationale coproductie die uiteindelijk niet echt op gang kwam, de bedoeling van de film, de toon, de sfeer, etc. Een zeer waardevolle extra is de korte film Gejaagd door de Winst uit 1977, ook van de hand van Guido Henderickx naar een echt gebeurd ongeval in een chemische installatie in Nederland waarbij het gevaar voor de werknemers werd verheimelijkt. De film is een mening van werkelijkheid en fictie en heeft een sterk documentair karakter. Deze korte film zal in 1980 als basis dienst doen voor De proefkonijnen. Voorts bevat deze dvd een aantal trailers van het latere werk van Guido Henderickx.

CONCLUSIE
Verbrande Brug is geen optimistische film en ook geen opbeurende of onderhoudende film, wel een donker en confronterend drama bevolkt met kleine meelijwekkende personages tegen een achtergrond van modderpoelen, bloed en braaksel. Jan Decleir is zoals van ouds goed op dreef en zet een overtuigende Charel neer als de antiheld, degene die zich neerlegt bij het onafwendbare en z’n ogen sluit voor het menselijk falen en de menselijke tekortkomingen. De extra’s zijn zeker zo interessant als de film zelf met een degelijke documentaire rond de figuur van Guido Henderickx en zijn medewerkers en de politiek geëngageerde korte film. Misschien niet direct een dvd voor de modale kijker, maar zeker voor wie interesse heeft voor de evolutie en de Vlaamse film en de avantgardistische onderstromen van de jaren '70. Interessante release.