De Japanner Yukio Mishima was al een beroemdheid tijdens zijn leven. Hij schreef meer dan 35 romans, 25 toneelstukken, 200 korte verhalen en acht bundels met essays, maar wegens zijn opzienbarend privéleven en zijn unieke standpunten was hij veel meer dan een broodschrijver: hij bespeelde met succes de media en was zijn hele carrière lang een controversiële publieke figuur die zichzelf als een kunstwerk beschouwde (en liet fotograferen) en die niet zinnens was om op het einde van zijn leven uit te doven als een wegkwijnend vlammetje. Mishima was nl. geobsedeerd door het verband tussen kunst en actie en wie tussen de regels kon lezen, begreep al heel vroeg dat een gewelddadige dood bijna onafwendbaar was, want Mishima was compromisloos, zowel in zijn literair werk als wat betreft zijn gedachtegoed.

 

 

Hij was een teer plantje dat werd opgevoed door zijn grootmoeder en na haar dood op z’n twaalfde door z’n moeder. Op school werd hij uitgescholden voor ‘dichtertje’ en moest hij fysiek de duimen leggen voor steviger gebouwde leeftijdgenootjes. Dus ging hij naar een sportschool om bodybuilder te worden en verdween heel geleidelijk aan het minderwaardigheidscomplex omtrent zijn weinig interessante uiterlijk. Later richtte hij een privéleger op en noemde het z’n spirituele strijdmacht, waardoor hij weliswaar op kritiek stuitte, maar niet op een verbod en dus ongestoord in een zelfontworpen tenue in het openbaar kon verschijnen en z’n manschappen op Japanse militaire installaties mocht trainen. Regisseur Paul Schrader laat z’n film over Yukio Mishima beginnen op 25 november 1970, het moment dat die met een viertal cadetten op weg is naar het militaire hoofdkwartier van de Japanse Zelfverdedigingtroepen voor wat op een beleefdheidsbezoek aan generaal Mishita lijkt. Hij gijzelt de generaal en stelt als voorwaarde voor vrijlating dat hij de troepen mag toespreken, wat ook gebeurt. Maar naar zijn woorden wordt niet geluisterd en Mishima wordt genadeloos uitgefloten, een direct failliet voor zijn overtuiging dat men met woorden tot actie kan motiveren en vervolgens de wereld veranderen. In het kantoor van de Japanse generaal pleegt Mishima zelfmoord en wordt door zijn minnaar en medestander zoals afgesproken het hoofd afgehakt.

 

Het leven van Yuki Mishima bevat m.a.w. voldoende stof voor een sensationeel portret over Japans meest vooraanstaande schrijver van de vorige eeuw en voor een film die de internationale kassa’s kan doen rinkelen. Doch zo ver komt het niet, want regisseur Paul Schrader toont noch de zelfmoordscène, noch Mishima’s hoofd dat door het kantoor van de Japanse generaal rolt. Hij kiest voor een integere aanpak waardoor de toeschouwer zijn hoofdfiguur leert kennen via zijn ideeëngoed, eerder dan door zijn daden. Daartoe verdeelt hij de film in vier hoofdstukken van elk een half uur: schoonheid, kunst, actie en harmonie tussen pen en zwaard, en toont hij ons tussen de zwart-witfragmenten over de opgroeiende Yukio door uittreksels uit de toneelstukken Temple of the Golden Pavilion, Kyoko’s House en Runaway Horses, allemaal in heftige en gestileerde kleuren zoals in musicals uit de jaren vijftig. We zien hoe Mishima’s dramatische jeugdervaringen in zijn werk uitgroeien tot rituele fantasieën en hoe hij van daaruit een extreem-rechtse politieke mening ontwikkelt die hem op het catastrofale pad van de zelfmoord leidt, want Mishima is een figuur van de goede oude tijd. Hij ziet zichzelf als een samoerai, de legendarische held uit de middeleeuwen die strijdt voor het behoud van de eigen gebruiken en de eigen cultuur, waarden die sinds de Amerikaanse bombardementen op zijn vaderland tegen een vlot tempo verloederen en de Japanse maatschappij isoleren van haar roemrijke verleden. Dus bindt hij de strijd aan tegen het kapitalisme en promoot hij de figuur van de keizer als enige reddingsboei voor het behoud van de Japanse eigenheid, waardoor hij halfweg de jaren zestig in botsing komt met de linkse studentenbeweging in Tokio, die weliswaar hetzelfde doel koestert, maar het niet met hem eens is over de middelen.  

 

 

Mishima: A Life in Four Chapters is m.a.w. een intense en geladen productie. Regisseur Paul Schrader dwingt de toeschouwer om na te denken over de figuur van Yukio Mishima als schrijver, als intellectueel en als publieke verschijning. Om het allemaal nog wat ingewikkelder te maken voegt hij kleine, maar niet onbelangrijke details toe, bijv. over Mishima’s vermeende homoseksualiteit en over zijn fantasma’s om als Sint-Sebastiaan te worden gefotografeerd, vastgebonden aan een boom en met pijlen doorboord… het wijst allemaal in dezelfde richting: de kunstenaar die zichzelf mateloos verheerlijkt en het kunstwerk zelf wil zijn met zelfmoord als ultieme kunstzinnige prestatie.                    

 

Vier verschillende acteurs kruipen in de huid van Yukio Mishima: een verbazend goed acterende Yuki Nakahar op de leeftijd van 5 jaar in het huis van de zieke grootmoeder, Masato Aizawa als de zielenpoot Mishima op de middelbare school (9 tot 14 jaar) en Go Rijû als de jonge adolescent (18-19 jaar) die zichzelf verkoopt aan een courtisane en zich laat folteren om de financiële schulden van zijn moeder af te betalen. Het zijn drie zorgvuldig gecaste jonge acteurs die hun opdracht met succes volbrengen, waardoor de overgang naar de volwassen Mishima telkens vlekkeloos verloopt en de geloofwaardigheid nooit hapert. De in 2008 overleden Ken Ogata (The Ballad Of Narayama uit 1983 en Vengeance Is Mine, 1979) is een sterke, volwassen Yukio Mishima, die het personage niettegenstaande de ingehouden en sobere toon van regisseur Paul Schrader laat uitgroeien tot een figuur met haast mythische kwaliteiten, met een ijzersterke overtuiging en een onverstoorbare vastberadenheid.

 

 

Ook al hebben we hier te maken met een film die meer dan 20 jaar oud is, de beeldkwaliteit is voortreffelijk met behoud van detail en zonder opvallende ongerechtigheden. De kleuren zijn vaak fel, andere keren eerder donker bij een uitstekend zwart-witniveau. Wat vooral opvalt is de scherpte van het materiaal, die doet denken aan de vaak meesterlijke opnamen die Akira Kurosawa in zijn kleurenfilms maakte van oosterse rituelen in bijna lege vertrekken. De geluidsband kan u beluisteren in de originele Japanse of internationale Engelse versie, want met het oog op de mogelijke grote interesse (wegens de bekendheid van Mishima ook bij ons) werd meteen een Engelse uitvoering opgenomen. Het hoeft geen betoog dat we u de Japanse klankband aanbevelen, al was het maar om de authentiekere toon die door de film waart. Voor de soundtrack is een beroep gedaan op de Amerikaanse componist Philip Glass die er waarlijk een meesterwerkje van maakt dat kan wedijveren met wat ie in 2002 voor Stephen Daldry’s The Hours deed: een prachtige score van minimalistische muziek voor strijkers en orkest die regelmatig de aandacht trekt, maar die vermijdt om de intimistische sfeer van de film onderuit te halen door té bombastische passages of té fel effectbejag.


EXTRA'S