FILM
De in 1996 door zelfdoding omgekomen Amerikaans-Schotse regisseur en schrijver Donald Cammell was geobsedeerd door de dood en de spanning tussen het man- en vrouw-zijn. Toen hij op 62-jarige leeftijd zichzelf een kogel door het hoofd joeg – hij schoot zich door de schedel in plaats van door zijn keel – leefde hij nog ruim 45 minuten. Dat gaf hem ruimschoots de tijd om aan zijn vrouw te vragen of ze het portret van Borges zag, naar een scène uit zijn film Performance (1970) met James Fox en Mick Jagger, over een man die zich door het hoofd schiet, waarbij de camera de kogel achterna gaat tot in 's mans schedel en daar geconfronteerd wordt met een foto van Jorge Luis Borges, de Zuid-Amerikaanse schrijver. In Performance vermoordt de ene de andere, die op zijn beurt zelfmoord pleegt, maar er is duidelijk sprake van een afgesproken rituele moord die de mannelijke Chase (Fox) laat samensmelten met de vrouwelijke Turner (Jagger).

White Of The Eye is eenvoudiger van snit dan Performance (waarvoor Nicolas Roeg nog een credit kreeg), minder complex en directer, waardoor de productie – in combinatie met een zeer spannend thrillerverhaal, zij het doorspekt met vreemde, onwezenlijke elementen – toegankelijker is voor een ruimer publiek. De film begint met de gruwelijk moord op een vrouw in het Amerikaanse stadje Tuscon. De zwarte politie-inspecteur Mendoza (Art Evans) stelt vast dat er overeenkomsten zijn met minstens twee andere brutale moorden in Arizona. De achtergelaten tekens herinneren hem aan de rituele symboliek van de Apache-indianen die in de Catalina- en Rinconbergen rond Tucson hun woongebied hebben.

Paul White (David Keith), een succesvol installateur van geluidsapparatuur, krijgt Mendoza op bezoek wanneer blijkt dat de sporen van de autobanden voor het huis van de vermoorde dezelfde zijn als die van zijn bestelwagen… en nog 48 andere auto’s in de staat Arizona. White, die een goede reputatie geniet in Tucson, tilt niet zwaar aan de zaak en ook de sheriff vindt de verdachtmakingen van Mendoza storend en pijnlijk. Via flashbacks gaat regisseur Cammell vervolgens terug naar de ontmoeting van Paul en zijn vrouw Joan (Cathy Moriarty), zo’n tien jaar eerder. Blijkt dat Joan eigenlijk met haar vriend Mike Desantos (Alan Rosenberg) op weg was naar Californië, naar Malibu meer bepaald, waar ze nog voor de kerst hoopte te arriveren. Problemen met de autoradio en een gespannen sfeer na een dagenlange en vermoeiende rit doen Mike besluiten om in Tucson halt te houden. Paul White is degene die er zijn autoradio herstelt en er met zijn liefje van door gaat. Inmiddels zijn Paul en Joan getrouwd en hebben ze een dochtertje Danielle.

Tijdens een tankstop ergens tussen nergens en nergens stoot Joan toevallig op haar oude vriend Mike. Die heeft ondertussen een paar jaar in de bajes gezeten en leeft nu van wat hij bij elkaar kan scharrelen op een autokerkhof. Mike is donker van huid en heeft ravenzwart haar. Die zijn een erfenis van zijn indiaanse voorouders. Eén van zijn grootvaders was zelfs Apache-hoofdman in Arizona. Op het terreintje waar hij z’n werk doet staat dat ene paar autobanden dat de politie niet heeft kunnen lokaliseren. Tijdens het naar huis rijden passeert Joan de verdoken opgestelde auto van Paul bij de villa van een rijke klant wiens jonge vrouw en oogje op hem heeft. In een bui van jaloezie en onmacht steekt Joan de autobanden stuk. Paul is in alle staten.

White Of The Eye is een thriller. Het verhaal begint vrij rommelig, maar krijgt een zekere vaart wanneer de moord aan het licht komt en de politie haar werk doet. Toch zorgen de flashbacks en de introductie van een aantal onbelangrijke figuren voor verwarring en oponthoud. De flashbacks krijgen uiteindelijk een zinvolle plaats in het verhaal; van een aantal personages is het maar de vraag of ze echt onmisbaar zijn. Wat er met het wit van het oog precies aan de hand is, komt de modale kijker niet te weten. Enige voorkennis over de gebruiken van de Apache-indianen is blijkbaar vereist. De metafysische verwarring van Paul White is een essentieel onderdeel van de spanningsboog die wordt opgebouwd, maar wordt evenmin uitgelegd, tenzij ze te herleiden is tot één van de stokpaardjes van Donald Cammell zelf omtrent het man- en vrouw-zijn en de aloude angst voor de vrouw als echtgenote, moeder en hoer. Het is bekend ideeëngoed uit een andere tijd en het dateert de film als een product van de late jaren '60. White Of The Eye eindigt met een ferme knal, maar de twijfel blijft.

Donald Cammell heeft in zijn carrière heel weinig films gemaakt. Terwijl zijn vriend en collega Nicolas Roeg na hun samenwerkingsproject Performance een succesvolle carrière kon uitbouwen als regisseur, bleef Cammell min of meer ter plaatse trappelen. Hij zou ongeveer elk decennium een film afleveren of zich moeten tevreden stellen met een eenmalige videoclip voor U2. Zijn obsessie voor de dood, verkrachting en geweld tegen vrouwen beperkte zijn mogelijkheden. Bovendien had hij voortdurend persoonlijke problemen die zijn stabiliteit ondermijnden en uiteindelijk tot zijn dood leidden.

BEELD EN GELUID
White Of The Eye profiteert van het prachtige landschap en de overvloedige zon van Arizona. Zandkleuren en het blauw van de hemel domineren de buitenscènes, met een matige overbelichting in de stijl van Nicolas Roeg. De binnenopnamen zijn eerder donker. Het vele tegenlicht accentueert de sfeer van dreigend gevaar die vanaf het prille begin van de film constant aanwezig is. De transfer is in orde en het beeld is helemaal vrij van ongerechtigheden. Jammer dat 5.1-tracks nog niet tot de standaarduitrusting van elke film behoorden in 1987, want White Of The Eye had er zijn voordeel mee kunnen doen. Opgenomen in stereo en op deze dvd gereproduceerd met een stevig surround-effect, is de geluidsband een essentieel onderdeel van de kijkervaring. Nick Mason (Pink Floyd) en Rick Fenn (10CC) zijn verantwoordelijk voor de heftige en zeer toepasselijke muziek, de snerpende geluiden, staccato en wervelend, die alluderen aan geestverruimde producten en orgieën. Af en toe sluipt er een streepje Hot Chocolate naar binnen, maar dat hebben ze van de autoradio. Aan het geluid is heel veel zorg besteed, zoveel is zeker en terecht, want de spanning zit niet altijd rechtstreeks in het beeld en David Keith ziet er nauwelijks echt gevaarlijk uit.

EXTRA'S
Deze dvd bevat geen extra's.

CONCLUSIE
White Of The Eye is een twijfelgeval: qua thematiek is er duidelijk sprake van een zekere gedateerdheid, er wordt niet meer dan gemiddeld geacteerd, de flashbacks houden het verhaal soms te lang op en het scenario vertoont tal van zwakke punten en lege plekken. Blijft over: voldoende spanning, zij het dat de finale groteske en Hollywoodiaanse karakteristieken vertoont die een beetje uit de toon vallen bij de rest van de film. Voor thrillerliefhebbers is er geen probleem; zij kunnen zich deze dvd met een gerust hart aanschaffen. Andere geïnteresseerden doen er wellicht beter aan de dvd eerst te huren.