DOCUMENTAIRE
Toen Ernesto Rafael 'Che' Guevara de la Serna op die zwoele junidag in 1928 werd geboren, wees niets erop dat hij zou uitgroeien tot de meest bekende revolutionair van de 20ste eeuw met een politieke en sociale invloed tot lang na zijn dood op alles wat zich links en/of progressief durfde te noemen. Ernesto's moeder kwam uit een geslacht van Argentijnse grootgrondbezitters en zijn familie behoorde tot de kleine elite van geprivilegieerde burgers in het Zuid-Amerikaanse land. Toen ie nog kind was verhuisden zijn ouders naar Buenos Aires en kwam Ernesto in een stedelijk milieu terecht. Na zijn middelbare school ging hij naar de universiteit om er medicijnen te studeren, zij het zonder veel animo. Tijdens de zomervakantie van 1950 maakte hij een eerste korte reis door de buurlanden. Een jaar later volgde hij zijn vriend en politiek radicaal Alberto Granada op een reis van meer dan 10.000 km die hen via Chili, Peru en Colombia naar Venezuela zou voeren (zie ook The Motorcycle Diaries). In zijn dagboek schrijft Ernesto Guevara over de armoede in Latijns-Amerika en de uitbuiting van de plaatselijke bevolking door Amerikaanse multinationals.

In 1953 behaalt Ernesto zijn universitair diploma. Hij is nu officieel arts, de eeuwige droom van zijn moeder. Hij maakt een reis naar het noorden, naar Bolivia, Peru en Ecuador. Onderweg verneemt hij dat Jacobo Guzman, de president van Guatemala, de eigendommen van de Amerikaanse bananenmultinational United Fruit Company heeft genationaliseerd. De Amerikanen weigeren de schadevergoeding van 600.000 Dollar die hun wordt aangeboden en wanneer Guzman toenadering zoekt tot de communisten in zijn land, gaan de poppen aan het dans: de VS steunen een militaire coup. Guzman vlucht naar het buitenland en in de onlusten die volgen verliezen 200.000 burgers het leven. Voor Ernesto is het duidelijk: de Amerikanen zullen altijd hun belangen verdedigen en nooit opkomen voor betere sociale levensvoorwaarden voor de latino's. Alleen een totale revolutie lijkt hem in staat om het tij te keren. Op de terugweg naar huis sluit hij zich in Mexico aan bij een groep bannelingen en maakt er kennis met Raúl Castro, Fidels jongere broer.

'Che' Guevara's ontmoeting met Fidel Castro is één van de meest toevallige en tegelijk historische feiten van de vorige eeuw. Tussen beide mannen klikt het meteen. Ernesto wordt lid van Fidels Beweging van de 26ste Juli. Eind november 1965 zetten ze met een groep van 80 guerillastrijders koers naar Cuba om er het regime van de president Battista om ver te gooien. De actie wordt een fiasco: met 12 overlevenden trekken ze zich terug in de Sierra Maestra. Het pro-Amerikaanse beleid van Battista, de corruptie en het geweld tegen de bevolking, werken in het voordeel van de rebellen. In de Sierra Maestra stromen grote groepen boeren en intellectuelen toe die hun zaak goedgezind zijn. Eind 1958 is de tijd rijp voor de finale confrontatie. Op 1 januari 1958 neemt Fidel Castro definitief de macht over in Havana. Che krijgt de leiding over de landhervorming, wordt voorzitter van de Nationale Bank en minister van industrie. Wanneer de Amerikaanse multinationals aan de deur worden gezet, reageert president Eisenhower in Washington met economische sancties. Om zijn socialistische economie op te bouwen doet Che een beroep op de Sovjetunie, waarmee hij het pad effent voor Castro's linkse communistische politiek. Begin jaren '60 loopt dat proces uit op een confrontatie met de Amerikanen. President J.F. Kennedy stuurt een invasiemacht, maar de zgn. Operatie Varkensbaai loopt op een mislukking uit, mede door de steun van de Cubaanse bevolking aan het communistische regime van Fidel Castro. De confrontatie heeft evenwel grote gevolgen voor de Cubaanse Revolutie. De pragmaticus Castro haalt de touwtjes aan en versterkt de binnenlandse veiligheid. Ondertussen is zijn ijverige en idealistische kameraad Che Guevara in de Derde Wereld op zoek naar politieke steun en economische contacten om de Cubaanse suikerrietindustrie van de ondergang te redden. Maar de grote Russische beer misbruikt de contacten om het Koude Oorlogsvuur met de VS aan te wakkeren. De installatie van Sovjetraketten op Cuba brengt de wereld op de rand van een Derde Wereldoorlog. Een nieuwe wereldbrand wordt bezworen wanneer de heetgebakerde Russische president Chroestjov buigt onder Amerikaanse druk. Che Guevara is ontgoocheld over de gebeurtenissen en hun invloed op de Cubaanse Revolutie.



In het voorjaar van 1965 scheiden zich de wegen van Fidel Castro en Che Guevara. Fidel concentreert zich op de uitbouw van een communistisch Cuba, Che kiest voor de rol van permanente revolutionair en vertrekt in stilte voor een reis naar China, Noord-Afrika en tenslotte Congo. Daar probeert hij de bevrijdingsbewegingen te bundelen en guerillastrijders op te leiden. Maar de eensgezindheid, de discipline en de motivatie van het rebellenleger voorspellen weinig goeds. Na zeven maanden van vruchteloze pogingen om tot bruikbare resultaten te komen, gooit hij de handdoek in de ring. Ik heb gefaald, schrijft hij in z'n dagboek. Joseph Mobutu komt in Congo met de steun van het westen aan de macht. Che keert voor een korte tijd terug naar Cuba. Maar de revolutie zit hem in het bloed en in de zomer van 1966 zet hij met een groep medestanders koers naar Bolivia om er aan de zijde van de communistische rebellen te vechten. Hij maakt evenwel een inschattingsfout over de toestand in Bolivia en de slagkracht van het regeringsleger. Bovendien hebben de Amerikanen lucht gekregen van Che Guevara's verblijfplaats en sturen ze CIA-personeel om hem op te sporen. Op 6 oktober 1967 loopt hij in een hinderlaag en raakt gewond. De dag nadien wordt hij op bevel van de Boliviaanse president geëxecuteerd. Che Guevara was 39 jaar oud.

Het leven van Che Guevara stond in het teken van de permanente revolutie. Als student had hij met eigen ogen de sociale wantoestanden in Latijns-Amerika gezien en na zijn studie groeide het idee van een gewapende en gewelddadige actie om de uitbuiters te verdrijven en een maatschappij te stichten volgens de idealen van Marx en Lenin. Che Guevara bleef altijd een idealist die zijn leven gaandeweg helemaal ten dienste stelde van de strijd tegen elke vorm van onrecht, in Cuba en later in de rest van de Derde Wereld. Door zijn vroege dood blijft het beeld overeind van de eeuwig jonge, viriele en onversaagde revolutionair. In Latijns-Amerika geldt hij ook vandaag nog als een eigentijdse messias.

Het Italiaanse productieteam van Che Guevara: The Myth And His Mission vertelt het levensverhaal van Che Guevara aan de hand van filmopnamen die teruggaan tot diens kindertijd, homemovies, van toen hij nog een baby en een kleuter was, gemaakt door zijn vader. Af en toe gebruiken ze recente kleurenopnamen om de plaatsen te illustreren die de Argentijnse revolutionair heeft bezocht en combineren het met verwant filmmateriaal, foto's, affiches en dagboekfragmenten om het verhaal visueel aantrekkelijk te maken. Er zijn verrassende filmopnamen over de guerillavoorbereidingen tijdens de eerste oversteek van Mexico naar Cuba, beelden over het mondaine leven in Havana tijdens het Battista-regime en opnamen van de immense sloppenwijken van de hoofdstad. Aandoenlijk is de toespraak van Fidel Castro ter gelegenheid van Che's quasi definitieve vertrek naar het buitenland en later, na de bekendmaking van de executie van de Cubaanse held van de revolutie in Bolivia. Che Guevara: The Myth And His Mission is een hagiografie, een chronologische vertelling zonder kritische analyse. Maar als introductie tot het leven en de daden van Che Guevara is deze documentaire een geslaagd initiatief.

BEELD EN GELUID
De kwaliteit van het beeldmateriaal is heel divers. De recente kleurenopnamen zijn van uitstekende kwaliteit. De oude 8 mm-opnamen zijn vaak beschadigd, met een verlies aan contrast en net zoals de rest van de zwart-witfootage zonder geluid. Er is sprake van bijzonder veel korrelvorming en vertroebeling, heftig zwenkende camera’s, afbrekingen, storingen, etc. Maar dat is in dit geval allemaal bijzaak. Waar het hier om gaat is het uniek en historisch materiaal over het leven van Che Guevara, pelicule en ander materiaal dat nooit eerder is getoond en dat afkomstig is van de meest diverse en obscure bronnen. Het geluid is grotendeels beperkt tot een Engelstalige commentaarband en Zuid-Amerikaanse muziek van Argentijnse tango tot revolutionaire strijdliederen. De stem zit altijd links en de muziek rechts, waarbij het niveau van de muziektrack soms de commentaarstem durft te overstemmen. De ondertiteling is verzorgd, goed leesbaar en uitstekend geplaatst.

EXTRA'S
De dvd bevat geen extra's.

CONCLUSIE
Januari 2007: in Havana ligt de Cubaanse Lider Máximo, Fidel Castro, op sterven. Het is een kwestie van dagen, weken en hooguit een paar maanden. Over de toekomst van het Caribische eiland en het lot van zijn bevolking durft niemand gissingen te maken, maar dat er een tijdperk wordt afgesloten is voor iedereen duidelijk. Wordt de erfenis van Fidel Castro en Che Guevara opgeborgen en wordt de revolutie waarvoor beide mannen zij aan zij en met volle overgave gestreden hebben straks geluidloos bijgezet in de archieven van de wereldgeschiedenis? Mensen zijn sterfelijk en menselijk handelen is vergankelijk, maar voor idealisten van het slag van Che Guevara gelden andere regels. Zij blijven eeuwig jong, misschien omdat hun boodschap zo krachtig, humanistisch en universeel is.