In 1961 richten universiteitsstudenten aan de Amerikaanse oostkust SDS (Students for a Democratic Society) op uit onvrede met het democratisch deficit in hun samenleving, de sociale malaise en het wijdverbreid racisme. Aanvankelijk stelt de beweging niet veel voor, maar daarin komt verandering na het uitbreken van de oorlog in Vietnam. Als de Amerikaanse televisie afschrikwekkende beelden toont over massale napalmbombardementen en de slachting van burgers (My Lai, 1968) door Amerikaanse soldaten, neemt SDS een hoge vlucht want steeds meer studenten ventileren hun protest tegen de gang van zaken via hun lidmaatschap van de studentenbeweging die zich fel keert tegen de Amerikaanse aanwezigheid in Zuid-Oost-Azië en dat duidelijk maakt via stille marsen en geweldloos verzet.
 

  

 

In 1969 organiseert SDS voor de eerste (en laatste) keer een nationaal congres in Chicago. De opkomst is massaal en ook de pers is goed vertegenwoordigd. De Students for a Democratic Society krijgen nationale aandacht en zijn uitgegroeid tot een invloedrijke maatschappelijke beweging. Bernardine Dohrn en haar collega Mark Rudd verdedigen de aansluiting bij de internationale revolutie die ze sinds kort zien opbloeien in Parijs, Mexico en Japan, proclameren hun solidariteit met de Black Panthers en zaaien verdeeldheid onder de congresgangers. Een kinderkruistocht, schrijft de Amerikaanse pers, maar de radicalen – ze noemen zich The Weatherman naar een song van Bob Dylan - halen hun slag thuis en nemen SDS in de slotresolutie gewoon over. In de maanden die volgen wordt het geweldloos verzet als methode afgezworen, worden de politie (the pigs) en de Amerikaanse overheid tot aartsvijand uitgeroepen, verhardt het taalgebruik zienderogen en glijdt de geradicaliseerde beweging steeds meer af in de richting van revolutionaire oppositie en gewelddadige terreur. Begin jaren zeventig ontploffen de eerste bommen onder het motto Take the War Home!, oftewel: laat de Amerikanen aan den lijve ondervinden wat het betekent als hun veiligheid om de haverklap gevaar loopt zoals dat in Vietnam elke dag het geval is.
 

  

 

Het FBI, dat al eerder een Weatherman-cel in het leven riep, heeft nu de handen vol. De leiders van de beweging worden opgespoord en gesignaleerd en met speciale brigades probeert het FBI de organisatie te infiltreren. Na verloop van tijd zien de belangrijkste leden en aanslagplegers zich verplicht om onder te duiken. The Weather Underground is een feit. Maar de belofte dat ze allemaal binnen de kortste keren opgepakt worden, komt niet uit. Om te overleven plegen de leden van The Weather Underground overvallen op geldkoeriers en pas vele jaren na het beëindigen van de Vietnam-oorlog (hun belangrijkste reden van bestaan is dan verdwenen), komen ze een voor een weer te voorschijn, geven zichzelf aan bij de politie die ze in afwachting van hun proces interneert. Hun acties (meer dan 25 bomaanslagen) hebben veel materiële schade veroorzaakt, maar het aantal slachtoffers is beperkt gebleven.
 

  

 

The activiteiten van The Weather Underground vertonen niet alleen overeenkomsten met die van de RAF (Rote Armee Fraktion) in West-Duitsland, ook qua tijdstip en gedachtegoed is er sprake van een opvallende verwantschap tussen beide links-radicale bewegingen, zij het dat The Weather Underground nooit politici, politiemannen of industriëlen heeft gegijzeld of vermoord en er altijd voor zorgde dat er geen burgerslachtoffers vielen (tenzij in eigen rangen, maar dat was eerder toevallig en onvoorzien). Het duo Dohrn-Rudd was dan misschien wel het boegbeeld van de Amerikaanse beweging, maar het was vanaf het prille begin wel voor iedereen duidelijk dat er andere tactieken gehanteerd werden dan in Duitsland, ook al was de groep tijdens de onderduikperiode net zoals Baader-Meinhoff (eigenlijk Baader-Enslin), aangewezen op financiële middelen uit overvallen. De leden van The Weather Underground kwamen zonder uitzondering uit een universitair milieu en hielden zich altijd ver van betwistbare activiteiten van boefjes en lijntrekkers zoals Andreas Baader die de ideologie alleen maar voor hun eigen gewin probeerde te gebruiken. In dat verband is het opmerkelijk dat de kopstukken van RAF er uiteindelijk allemaal het leven bij ingeschoten hebben (door zelfmoord; sommigen zullen zeggen: moord van staatswege) en de rest tot lange gevangenisstraffen is veroordeeld, terwijl de dertien gezochte Weatherman-leden het er na hun vrijwillige overgave met redelijke bestraffingen (of gewoon zonder!) vanaf brachten én dat sommigen naderhand door bekende universiteiten gerekruteerd werden als docent! Eén van hen, nl. David Gilbert, werd naderhand lid van het Zwart Bevrijdingsleger en nam deel aan de overval op een gepantserde geldwagen waarbij drie doden vielen. Hij kreeg 75 jaar cel. Z’n voormalige medestander Laura Whitehorn sloot zich in dezelfde periode aan bij de verzetsgroep Armed Resistance Unit. In 1985 werd ze gearresteerd en kreeg 14 jaar cel wegens haar betrokkenheid bij een reeks bomaanslagen, o.a. die op het Capitool. Bernardine Dohrn en Mark Rudd kregen uiteindelijk minder dan een jaar celstraf elk als gevolg van onregelmatigheden in het onderzoek en gebrek aan bewijzen over hun betrokkenheid bij een aantal bomaanslagen.
 

  

 

Regisseur Sam Green pakt de voortgang van zijn documentaire systematisch aan een vertelt over het ontstaan van SDS tegen de politieke achtergrond van die tijd in en buiten de Verenigde Staten. Hij toont o.a. interviews uit die periode met Dohrn en Rudd, de – op dat moment nog – geweldloze acties, de toenadering tot de Black Panters en laat voormalige SDS-leden commentaar geven op de gebeurtenissen in Chicago in 1969. Het gedeelte over The Weather Underground wordt van commentaar voorzien door de betrokkenen – waarbij vooral David Gilbert in z’n cel in de gevangenis van Attica een sterke indruk maakt – en door een voormalige FBI-agent die van dichtbij bij het speurwerk naar de kopstukken van de beweging betrokken was. Het beeldmateriaal komt uit diverse bronnen, maar geeft de kijker een zeer volledig en vooral interessant beeld van hoe het verzet te werk ging en de buitenwereld en de media, inclusief de Amerikaanse overheid bij monde van president Nixon, op hun eisen en acties reageerden. Sam Green neemt geen positie in, hij doet z’n verhaal vrij afstandelijk en gebruikt beeldfragmenten en interviews die verduidelijken en informeren. De recente interviews met Dohrn, Rudd, Gilbert, Whitehorn, Brian Flanagan en Naomi Jaffe zijn bijzonder sterk. Ze kijken met weemoed op de tijd van SDS en The Weatherman terug en geen van hen heeft z’n oude idealen en overtuiging opgegeven. Dat de revolutie niet voor morgen is, dat hebben deze vijftigers ondertussen wel begrepen. Toch blijven ze hopen dat ze er ooit komt en dat de maatschappij daar dan beter, eerlijker, socialer en democratischer van wordt. Maar de twijfel blijft, vooral bij Mark Rudd die ondertussen wiskunde doceert aan het TVI Community College in New Mexico: we wisten eigenlijk niet wat we moesten doen, zegt hij een beetje vertwijfeld, en in zekere zin weet ik nog niet wat ik met dat besef aan moet. Ik weet niet wat er moet gebeuren. Het vreet nog net zo aan me als dertig jaar geleden.

 

Het recente beeldmateriaal (interviews) is van zeer goede kwaliteit met stabiele en realistische kleuren. Het oudere materiaal is meestal zwart-wit, maar in veel gevallen kwalitatief van acceptabele kwaliteit. Soms is een fragment door het vele gebruik en de slechte behandeling in slechte staat, maar blijft het uiteraard als document van grote waarde. De geluidtrack is eenvoudig en doeltreffend zoals we dat van een documentaire verwachten.

EXTRA’S

Zeer interessant is de toevoeging van een Audiocommentaar door Bernardine Dohrn en Mark Rudd, twee hoofdrolspelers uit The Weatherman en The Weather Underground. Ze voegen niet alleen interessante informatie toe, ze laten er ook geen twijfel over bestaan dat de documentaire op alle punten eerlijk is en niet probeert om de waarheid geweld aan te doen. Uitstekend is vervolgens het ruim 28 minuten durende Interview met David Gilbert (2002) in de Attica-gevangenis over de activiteiten van The Weatherman en The Weather Underground, over het gedachtegoed en de ideologie tegen de sociale en politieke achtergrond van die tijd, de niet altijd even logische aanpak en de gemaakte fouten. Maar ook Gilbert zou het allemaal overdoen, zij het dat hij onschuldige slachtoffers tot elke prijs zou vermijden.
 

  

Vervolgens krijgt u nog ruim 4 minuten Uittreksels uit de Film van Emile de Antonio (1975), zijnde een langere versie van de interviewfragmenten met de Weather Underground-leden die ook in de documentaire verwerkt zijn. 

In het Audiofragment: 21 mei 1970 (ruim 4 minuten) horen we Bernardine Dohrn die in een livetelefoongesprek met een radio-omroeper de zgn. Declaration of a State of War, de oorlogsverklaring van The Weatherman aan de Amerikaanse overheid, voorleest en in Audiofragment: 8 oktober 1970 (4 minuten) kondigt ze nieuwe acties tegen de politie aan en wijst ze onderhandelingen met de autoriteiten af.

 

The Weather Underground van regisseur Sam Green en co-regisseur Bill Siegel is een uitstekende documentairefilm over een radicale beweging die tussen 1969 en 1976 strijd voerde tegen het Amerikaanse imperialisme en kapitalisme door middel van publieke protesten, politieke stellingname en uiteindelijk bomaanslagen naar aanleiding van de sociale en raciale spanning in de Amerikaanse samenleving en de zgn. koloniale oorlog in Vietnam. Het materiaal is origineel en oorspronkelijk en wordt geactualiseerd met recente interviews met een aantal belangrijke kopstukken van toen. Ook tegenstanders en een vertegenwoordiger van het FBI komen aan het woord en - niet onbelangrijk - de audiocommentaartrack is helemaal in handen van Bernardine Dohrn en Mark Rudd. De bonussectie bevat ook nog een interessant interview met David Gilbert en twee originele audiofragmenten uit die tijd. Zeker een aanrader voor wie interesse heeft voor dit materiaal. Alleen jammer dat het bijna 10 jaar geduurd heeft vooraleer deze film beschikbaar is in Vlaanderen en Nederland.