DOCUMENTAIRE
Toen de Italiaanse beeldhouwer Donatello (z’n echte naam is Donato di Niccolò di Betto Bardi) in 1466 op tachtigjarige leeftijd in Firenze overleed, was Leonardo Da Vinci 14 jaar oud en was er nog geen sprake van de grote renaissanceschilders Michelangelo (geb. 1475), Rafaël (geb. 1483) en Titiaal (geb. 1487). Donatello was een voorloper, (wellicht) opgeleid tot steenkapper en goudsmid door Filippo Brunelleschi – hij introduceerde het centraal perspectief in de beeldende kunst – en door goudsmid Michele de Bartolo. Beide mannen bekleden een vooraanstaande plaats in het openbaar leven van Firenze en Brunellesschi’s naam zou voor eeuwig verbonden blijven met de wereldberoemde Duomo (dom) van Firenze. Hij ontwierp het plan van de kerk én was verantwoordelijk voor de realisatie van haar indrukwekkende koepel. Alleen de meest getalenteerde leerlingen werden tot zijn atelier toegelaten. Net zoals over zijn jeugdjaren is er over de opleiding van Donatello weinig met zekerheid bekend. Men weet alleen dat hij in elk geval werkzaam was in het metaalatelier van Lorenzo Ghiberti waar hij de opdracht kreeg om twee houten figuren te beeldhouwen voor de Porta della Mandorla van de Duomo.

Donatello wordt geboren in een tijd dat Italië een economische boom doormaakt. Het isolement van de Middeleeuwen is voorbij, de grote handelssteden ontstaan en de contacten met Griekenland en de Arabische cultuur komen in een stroomversnelling. De nieuwe rijkdom heeft vergaande gevolgen op domeinen als wetenschap, cultuur en samenleving. Wat men veel later de Renaissance zal noemen, vangt voorzichtig aan. Naarmate de rijkdom toeneemt gaan kooplui en handelaars investeren in betere behuizing, rijkversierde openbare gebouwen om de macht van hun stad een gezicht te geven, en kunstvoorwerpen. Heel andante introduceren kunstenaars realisme en gevoel in hun creaties en zetten zich af tegen de strakke lijnen van de gotiek. Donatello, opgeleid in de oude traditie, houdt zich aanvankelijk aan de klassieke opvattingen, maar eens hij op eigen benen staat, wordt hij het boegbeeld van een nieuwe stijl: in zijn levensgrote marmeren beeld David (1409) legt hij de nadruk op de fysieke eigenschappen, de lichamelijke expressie en de innerlijke spanning waardoor het beeld een ongewone en verontrustende dynamiek krijgt. Zijn jongenachtig David-figuur uit 1440 geldt algemeen als het eerste moderne vrijstaande naaktstandbeeld.



In de loop der jaren groeit Donatello uit tot de belangrijkste beeldhouwer van Firenze en wordt er betrokken bij alle belangrijke bouwprojecten. Zijn faam verspreidt zich naar kleinere steden als Pisa, Siena, Prato en Padua , waar hij de ideeën van de Renaissance introduceerde. Hij maakt platte reliëfs waarin hij het centraal perspectief toepaste en een illusie van diepte creëert door de figuren niet uit de steen te kappen zoals zijn voorgangers en klassieke leermeesters deden, maar door ze voorzichtig uit het materiaal te schrapen met heel kleine beitels. Door middel van dunne, boven elkaar liggende laagjes bereikt hij op die manier een indrukwekkend effect waarbij de verhalende achtergrond gereserveerd is voor architecturale afbeeldingen en voorstellingen uit de natuur. Donatello kapte en beitelde zijn reliëfs niet, hij tekende ze als het ware, heel voorzichtig en heel precies. De techniek perfectioneert hij in zijn bronsreliëf Het Feest van Herodes (Siena, 1425). In 1457 is zijn compositie Judith en Holofernes één van de eerste driedimensionale bronzen groepssculpturen. Hij bevrijdt het beeldhouwwerk definitief van de architecturale achtergrond en geeft het een eigen autonome plaats in de wereld. Met die techniek beïnvloedt hij zowel Michelangelo als Auguste Rodin en eigenlijk alle latere generaties beeldhouwkunstenaars.

Om zich te perfectioneren in de kunst van de Klassieken bezocht Donatello vaak Rome waar Michelangelo ondertussen – na de dood van Leonardo Da Vinci in 1519 – de onbetwistbare meesterbeeldhouwer is geworden. Donatello gaat de concurrentie met Michelangelo niet aan. Er zijn maar heel weinig bewijzen van zijn activiteiten in de Middel-Italiaanse stad. Zijn domein was het noorden, met Firenze als centrum, waar hij genoot van de onvoorwaardelijke steun van de Medici’s. Hij ligt er begraven in de Basilica di San Lorenzo in zijn geboortestad, naast zijn weldoener Cosimo de’ Medici.



Donatello - The First Modern Sculptor is een uitvoerig portret over het leven en het werk van Donatello. Aan de hand van ontelbare voorbeelden laat filmmaker Ann Turner de kijker zien welke vernieuwingen de Italiaanse beeldhouwer doorvoerde, welke specifieke technieken hij hanteerde en waarom zijn werk toen revolutionair was en beeldhouwkunstenaars tot in onze tijd inspireert.

BEELD EN GELUID
Deze BBC-documentaire is ondertussen ruim 20 jaar oud en dat heeft z’n consequenties voor de kwaliteit van het materiaal: van beeldstoringen of ongerechtigheden is er nauwelijks sprake, maar de kleuren zij vaak wat flets en afgewassen terwijl het beeld zelf korrelig is. Het zinvol commentaar kan u in vier talen beluisteren, jammer genoeg niet in het Nederlands. Bovendien is er ook geen Engelse of Franse ondertiteling voorzien die af en toe voor ondersteuning zou kunnen zorgen.

EXTRA'S
Als extra krijgt u een Fotogalerij met een overzicht van de belangrijkste werken van Donatello en Andere Trailers over de andere documentaires in deze Art Documentary-serie.

CONCLUSIE
Donatello - The First Modern Sculptor is een vrij klassieke documentaire over een niet zo bekende kunstenaar die evenwel van grote invloed is geweest op de kunstontwikkeling in wat we tegenwoordig De Renaissance noemen. Er zijn duidelijke aanwijzingen dat hij Michelangelo heeft geïnspireerd (bijv. in diens eigen versie van David) en ook Auguste Rodin noemde hem als een belangrijke inspiratiebron. Voor wie van kunst houdt en niet zo bekend is met het werk van Donatello, is deze dvd een uitgelezen kans om die schade in te halen.