Jan Decleir: "Meestal heb ik wat moeite met oorlogsfilms."

Eind 2006 kwam de aangrijpende Duitse oorlogsfilm Edelweiss Pirates uit op dvd. In een belangrijke bijrol zien we Jan Decleir terug op zijn best acteren. Wij hadden het met hem over deze productie, maar daarnaast lieten we Jan ook commentaar geven op films waarin hij in het verleden te zien was.

Foto: Els Van Bosbeke

DVD Info: Hoe raakte je bij het Edelweiss Pirates-project betrokken?
Jan Decleir: Heel lang geleden heb ik regisseur Niko von Glasow leren kennen in Parijs op de Europese Filmdagen. Ik was er met Daens en tijdens een feestje hebben wij toen afgesproken dat we ooit eens iets samen zouden doen. Daarna heb ik hem zeker tien jaar niet meer gehoord, tot ik een brief kreeg met daarin zijn voorstel voor deze film. Het bleek een heel kleine productie te zijn, die enorm low budget was, maar toch een fantastisch resultaat opleverde.

Dus je bent tevreden over Edelweiss Pirates?
Ja, absoluut, hoewel ik met oorlogsfilms meestal een beetje moeite heb. Het gaat immers altijd over helden of over mensen die op één of andere heldhaftige manier aan hun einde komen. Fictie is dus zeer moeilijk. Je moet immers iets weergeven dat mogelijk de realiteit zou kunnen zijn én dat liefst nog een beetje grootser wordt voorgesteld, zonder in iets flauws te vervallen. Ik heb de regisseur alle kansen gegeven en ik vind dat hij daarin gelukt is. Hij heeft er bijna een soort documentaire van gemaakt.

Had je de film oorspronkelijk zo voor ogen?
Dat is moeilijk te zeggen, want het script was zeer miniem. De manier van werken gebeurde met improvisatie. Er werd gefilmd met 2 digitale camera's en we hadden slechts 1 lamp om de hele zaak te verlichten. Dit zijn geen beperkingen meer, maar bijna hindernissen die moesten genomen worden. Er waren vooral geen middelen om iets heel mooi en afgelikt te maken. Precies die beperkingen hebben de film echter een speciaal karakter gegeven.

Toch knap van jezelf om als één van de beste - zoniet de beste - Vlaamse acteurs mee te werken aan zo'n kleine film...
Ja, maar het interesseerde me inhoudelijk en ik wil dan ook graag aan zoiets meewerken. Niko heeft veel verteld over hoe hij het wou aanpakken. Dat leek me zeer uitdagend, waardoor ik nieuwsgierig was geworden. Ik vond hem trouwens een rare, bijzondere man en er ontstond iets tussen ons. Het leuke was ook dat we het niet altijd eens waren over dingen in het leven, én precies dat schepte een band. Hij is me dan ook zeer dierbaar. Ik ben overigens geen carrièreman. Als je bijna 61 bent, dan heb je automatisch een hele weg afgelegd en dan zijn er wel dingen te bekijken. Er werd in mijn loopbaan niets gepland, ik had geen verplichtingen. Het is mij gewoonweg een beetje overkomen en tegelijkertijd heb ik het geluk gehad te kunnen kiezen, omdat men mij voldoende werk aanbood. Of op theater, omdat ik zelf genoeg projecten had.

Graag hadden we nu wat reacties gekregen op andere films waarin je een belangrijke rol speelde.
Dat is geen enkel probleem.

Mira
Zeer plezierig om te doen. Ik hield heel erg van de acteur Fons Rademakers, die het toen regisseerde, want ik wist veel minder af van zijn carrière als regisseur. Dit ben ik daarna pas echt gaan ontdekken. Het was een fantastische man en dat is hij nog steeds. Hij had echter ook een nadeel: hij kon niet echt regisseren, maar speelde alles voor. Hij was zo'n gedreven speler, dat dit zijn manier van werken was. En dat zie je aan die film. Mira betekende voor mij een avontuur, want het was mijn allereerste langspeelfilm. Die prent is me ook heel dierbaar, omdat ik daar Hugo Claus persoonlijk heb leren kennen en er sindsdien een grote vriendschap is ontstaan. Die periode was dus heel belangrijk voor me.

De Loteling
Leuk. Altijd was Claus in de achtergrond aanwezig. Ofwel schreef hij scenario's, herschreef hij ze, bewerkte scenario's van anderen of hij gedroeg zich als een soort scriptdokter. Dat was op zich al boeiend. Ik heb Roland Verhavert leren kennen en dat had ik niet willen missen. Dit is een heel bijzondere, vreemde man, die in een foute eeuw is geboren, maar wél een boodschap had. Hij had iets te vertellen en in mijn ogen gaf hij de boerenfilm een meerwaarde. In Vlaanderen blijft men zijn films omschrijven als heimat-films en dit waren ze volgens mij niet. Iedereen is natuurlijk vrij om te denken wat hij wil.

Jan Zonder Vrees
Plezierig om te doen, vooral omdat het met Jef Cassiers was, die een onwaarschijnlijke entertainer was. We hebben eerst alle dialogen ingesproken én op basis van de stemmen is Jef zijn animatie gaan maken. Ik vond dat op zich wel boeiend.

De Leeuw Van Vlaanderen
Ik denk dat ik de enige Belg ben die dit een mooie film vind. Ik wil dit ook graag zo houden (lacht). Ik vind hem heel grappig en het idee van Hugo Claus fantastisch om bijvoorbeeld de Fransen te laten spelen door Nederlanders. Al de gebreken die er waren, hadden te maken met de producent die niet van zijn woord was. Ik bekijk de film anders; ik verwacht geen fantastische, mooie film die een historische waarde heeft. Dat hoeft ook niet. Het is gewoon een plezier om naar te kijken, om tal van redenen die haast niks met film te maken hebben (lacht).

Koko Flanel
Ik heb meegewerkt uit nieuwsgierigheid naar de samenwerking met Urbain, maar vooral omdat ik Hector zo goed vond. Dit vind ik een onwaarschijnlijk goede Vlaamse film. Koko Flanel vind ik iets minder, maar ik heb het niet slecht gedaan naast Urbain, dacht ik.

Daens
Ik hou nog steeds van die film. Wat ik er echt fantastisch aan vond, is dat Stijn Coninx er een publieksfilm wou van maken. Dat is met het gegeven Daens (als je vertrekt van het boek van Louis Paul Boon) niet zo eenvoudig en ook helemaal niet evident. We hebben er hard aan gewerkt; ik heb in samenspraak met Stijn ook nog veel aan het scenario geschreven en het doel dat we voor ogen hadden is bereikt. Dat gaf een ongelooflijk gevoel en ik denk eigenlijk nog altijd dat het een film is die bestaansrecht heeft.

De Zaak Alzheimer
Dat is een fantastische draaiperiode geweest en ik vind dat die film het genre ver overstijgt. Ik heb daar echt een heel goede herinnering aan. Nu kijk ik er niet meer naar, maar ik heb die film zeker vijf keer gezien. Voornamelijk op festivals, want uit beleefdheid kijk je dan weer mee met de mensen die in de zaal zitten.

Off Screen
Daar ben ik zeer tevreden over. Samen met Jeroen Krabbé, maar vooral met regisseur Pieter Kuijpers heb ik er met veel plezier aan gewerkt. We hadden weinig draaitijd, waardoor die eigenlijk zeer snel moest gemaakt worden. Dit was uiteraard een geldkwestie. We hebben het met zijn drieën gedurende 4 weken voorbereid aan tafel. Zodanig dat we op de set geen enkel probleem zouden hebben en meteen konden opnemen. Het leuke is dat Pieter achteraf toch nog een totaal andere film in elkaar gedraaid heeft, door het in de montage helemaal overhoop te gooien. Ik vind dat het een mooie film is geworden.

Om af te ronden: geef nu zelf eens je 5 favoriete films waarin je te zien was.
Ik vind dit moeilijk om te zeggen, omdat ik dan eerder geneigd ben om te kiezen tussen de recente films. Toch zal ik een poging doen. Vooral de 2 Clausfilms (De Verlossing en Het Sacrament) mogen niet ontbreken en daarnaast Karakter van Mike van Diem, Verbrande Brug van Guido Henderickx en raar maar waar zit er voor mij ook De Zaak Alzheimer van Erik Van Looy bij. Nu vallen er jammer genoeg een paar uit de boot.

Bedankt voor het interessant gesprek!
Graag gedaan.