Vanaf deze week ligt Waste Land van Pieter Van Hees in de winkelrekken. Wij hadden het genoeg om een praatje te maken met deze Vlaamse invloedrijke regisseur.

DVDInfo: Dag Pieter. Waste Land is een knappe politiefilm, maar tegelijkertijd wel een zeer zwarte kijk op onze Belgische hoofdstad. Ik hoop maar dat alles is gebaseerd op jouw fantasie, of niet?
Pieter Van Hees: Wel, het is in de eerste plaats de kijk van het hoofdpersonage, hoofdinspecteur Leo Woeste, op Brussel. Als flik Moordzaken kom je nu eenmaal niet direct in contact met de meest vrolijke kant van Brussel. Maar ik heb geprobeerd om in deze film ook de bruisende kant van Brussel te tonen, het volkse Brussel van Lange Jojo of het zinderende nachtleven van de Afrikaanse wijk Matonge. Bijv. door songkeuzes doorheen de film, van heel urban, tot Franse chansons tot songs van grote talenten uit Congo en de Maghreb. Brussel is een stad van heel grote contrasten waarin alles door elkaar loopt. Straatarme Oost-Europese inwijkelingen kruisen Franse miljardairs op de straat. Gelijk welke cultuur of religie heeft ergens wel een paar aanhangers in onze hoofdstad. Dat zorgt voor grote uitdagingen en heel veel druk op de inwoners, maar biedt tegelijk enorme mogelijkheden. Leo Woeste is iemand die te rigide is, een te ouderwetse moraal heeft om met al die spanningen om te kunnen gaan, maar hij hoopt dat zijn pasgeboren kind dat misschien wel zal kunnen. Dat is voor mij de hoop in deze film. Brussel is door zijn zeer grote multiculturaliteit een soort lab voor de toekomst, want de toekomst zal waarschijnlijk toch meer op Brussel lijken dan op pakweg Zwevezele. Maar ik zie het allemaal wel goed komen. Op voorwaarde dat we er met alle gemeenschappen samen in slagen te ontdekken welke waarden voor ons echt van belang zijn, een manier vinden om die waarden te laten gelden en een soepelheid om om te kunnen met wat voor andere gemeenschappen van essentiëel belang is. Ik geloof dat we als klein land dat geprangd zit tussen grootmachte, genoeg bescheidenheid en relativeringsvermogen hebben om dat aan te kunnen. Want het is dat fantastische relativeringsvermogen dat Brussel onderscheidt van steden als Parijs of Londen.

Door zijn tweetaligheid en het feit dat de film zich afspeelt in Brussel is Waste Land noch Vlaams noch Waals waardoor België meteen jouw speelterrein wordt. Is dat een bewuste keuze, of is het allemaal toevallig?
Voor mij is de film én Vlaams én Waals. Dus Belgisch. En misschien nog het meest Brussels. Ik woon nu twintig jaar in Brussel. De stad is in mij gekropen en kruipt nu dus blijkbaar in wat ik schrijf. Maar ik wilde dat Waste Land zich ook bewust in een grootstad afspeelt. Moordzaken wordt een heel ander beroep als je 50 moorden per jaar hebt, dan wanneer je in een kleine provinciestad werkt. De druk is zoveel groter in de grootstad. En Waste Land is in de eerste plaats het verhaal van een man die langs alle kanten onder zoveel druk komt te staan (zijn beroep, zijn vrouw die onverwacht zwanger is, de confrontatie met de Congolese cultuur die hij als bevreemdend ervaart…) dat hij langzaam de grond onder zijn voeten verliest. En dan is het helemaal mooi meegenomen dat Brussel ook de hoofdstad van Europa is. Zo kan de film ook op een dieper niveau geïnterpreteerd worden als een momentopname van onze Europese cultuur en hoe we ons als vergrijzende Europeanen proberen staande houden tegenover al die jonge, opkomende nieuwe landen uit andere continenten die wel het voordeel van de jeugd hebben.

Met Waste Land heb jij wel meteen de twee beste Belgische acteurs beet: Jérémie Renier als Franstalige en Peter Van De Begin als Nederlandstalige. Hoe was het om met deze mensen samen te werken? Ik bedoel het zijn twee Belgische topacteurs, maar door de karakter van dit land hebben ze op hun beroep na niks met elkaar gemeen.
Eén van de redenen waarom ik films regisseer is omdat je zo met fantastische acteurs kunt werken. Dat is echt genieten. Zeker op zo’n dag als op de set Jérémie en Peter voor het eerst samenspelen en dat onmiddellijk vonken geeft. Omdat je voelt dat ze elkaar daar ter plekke leren kennen. Dat ze niet willen onderdoen voor elkaar en ontdekken dat ze elkaar beter kunnen maken. Het is echt fantastisch om dat voor je ogen te zien gebeuren en om dan te proberen om dat te sturen als regisseur zodat het nog beter wordt. Daarvoor doe je het. Het is zoals wat vrienden uitnodigen op een feestje en dan zien hoe twee mensen die avond op elkaar verliefd worden. Het karakter van dit land hoeft dat niet in de weg te staan. Het gebeurt steeds meer dat Vlaamse en Waalse acteurs elkaar vinden. Kijk maar naar de chemie tussen Laura Verlinden en Nabil Mallat in Image. Marc Didden liet het trouwens vroeger ook al gebeuren in Brussels By Night. Misschien is het wel zo dat hoe verder Wallonië en Vlaanderen uitelkaar groeien, hoe exotischer en dus spannender we weer worden voor elkaar. Kan nooit kwaad in een relatie.

Ik las dat het normaliter de bedoeling was dat je de film met Matthias Schoenaerts zou draaien. Is dat achteraf bekeken geen meevaller, ik bedoel respect voor Matthias, maar de vertolking van Jérémie is wel fenomenaal.
Ik heb helemaal hetzelfde gevoel. Jérémie heeft dat echt fantastisch gedaan. Hij speelt die rol zo kwetsbaar, zo menselijk. Ik ken het verhaal uiteraard van binnen en van buiten want ik heb het geschreven en geregisseerd, maar Jérémie ontroert me telkens weer als ik naar de film kijk. Ook hoe hij met Natali Broodts samenspeelt. Zo’n mooi koppel! Jérémie is daarenboven ook een enorm ervaren filmacteur en die hebben we niet zoveel in België. Iemand die weet hoe je zo’n personage opbouwt, hoe je een film echt kunt dragen en dan nog zo’n screenpresence... dat is echt een cadeau om mee te werken als regisseur.

En dan is er natuurlijk Peter Van den Begin, de rol van flik Johnny Rimbaud is op zijn lijf geschreven. Had je hem in gedachten?
Ik heb Peter altijd in gedachten. Hij is één van mijn favoriete acteurs en we hebben dan ook al dikwijls samengewerkt. Ik ben blij dat je eerder zei dat hij één van de beste Belgische acteurs is, want dat is hij ook echt. Omdat hij in zijn carrière ook in meer volkse komedies heeft gespeeld, beseffen mensen dat niet altijd. Maar hij kan zo gemakkelijk switchen van heel grappig naar heel donker en gevaarlijk naar ontroerend... En dat binnen één rol, zonder zijn geloofwaardigheid te verliezen, dat doen weinigen hem na. Ik had dat ook heel hard nodig in Waste Land, zo’n personage. Ik wist dat Peter heel veel humor en drive zou toevoegen aan de film en een mooi tegengewicht zou bieden tegenover het personage van Jérémie. Dat hij perfect de losgeslagen, cokesnuivende, losbandige flik kon neerzetten zonder te vervallen in de clichés. Heerlijk.

Zonder veel over het verhaal te vertellen zijn er ook veel elementen over voodoo in de film verwerkt. Is dat een onderwerp waarmee jij bezig bent?
Niet op dagelijkse basis, hoor. ‘Voodoo’ is eigenlijk ook niet de meest precieze term. De beeldjes die in de film voorkomen zijn Congolese Nkondé Nkisi-beeldjes. Ze worden gebruikt in rituelen om in contact te treden met de zielen van de voorvaderen, ze maken deel uit van een ruimer, traditioneel natuurgeloof. Wat mij daaraan interesseerde voor deze film is hun spirituele kwaliteit. Voor vele Afrikanen neemt dat spirituele een belangrijke plaats in in hun leven, of het nu over meer traditionele natuurreligies gaat of, wat voor de huidige generaties meer en meer geldt, de moderne Kerkelijke religies als de Pinkstergemeenschap, New Jeruzalem... Leo Woeste staat in de film symbool voor de atheistische westerling die die spirituele dimensie voor een groot stuk is kwijt gespeeld en niet meer weet hoe hij daar precies op moet reageren. Daarom maken die beeldjes hem bang, maar dat heeft meer te maken met hoe hij er naar kijkt, dan met die beeldjes zelf. Net zoals wij op ons ongemak voelen bij die vele kleine pop-up Afrikaanse kerken in Brussel waar de gelovigen helemaal in trance geraken. Dat is voor ons zo bevreemdend wat wij er niet goed mee om kunnen, terwijl het voor vele Afrikanen juist heel veel steun biedt in hun leven.

Waste Land behoort samen met je twee vorige films Linkeroever en Dirty Mind tot de trilogie van de Anatomie van de Liefde en de Pijn. Kun je dat uitleggen, want het gaat (ten minste dat vind ik toch) om drie verschillende films.
In mijn trilogie wilde ik liefdes-relaties onderzoeken, waarom liefde soms zo overweldigend kan zijn en dan weer zo pijnlijk. Elk van de drie films wordt telkens helemaal verteld vanuit het standpunt van het hoofdpersonage dat telkens een crisis in zijn/haar relatie beleeft. In Linkeroever ging het over jonge mensen die de eerste grote liefde van hun leven beleven, in Dirty Mind over laat-twintigers die al een relatie hebben maar dan verliefd worden op iemand anders, en in Waste Land gaat over dertigers die al lang samen zijn, samen voor een kind zorgen, beseffen dat het hoogtepunt van hun relatie misschien al een tijdje achter de rug is en zoeken hoe ze daarmee om moeten gaan, zeker nu zij zwanger blijkt te zijn. In de drie films gaat het hoofdpersonage ook steeds op zoek naar zijn donkere kant in de hoop zo een spannender leven te leiden, in de hoop zo aantrekkelijker te zijn voor zijn geliefde, met alle angsten die die zoektocht naar de meer donkere ik met zich meebrengen. Het genre van de film heb ik steeds laten afhangen van wie het hoofdpersonage is. Linkeroever is zo een psychologische horrorfilm geworden, Dirty Mind een zwarte komedie en Waste Land een film noir. Waardoor de drie films waarschijnlijk nogal verschillend overkomen. Maar voor mij vormen ze thematisch een sterk geheel.

We horen het tegenwoordig graag, misschien zelfs te graag, maar is er interesse uit het buitenland voor Waste Land?
Het was voor ons fantastisch om een wereldpremière te hebben op het zeer prestigieuze festival van Toronto, waardoor ik ook meteen heel wat aanbiedingen kreeg van Amerikaanse agents. Ook de festivals in Busan (Korea), Austin (USA) en Stockholm waren een hele ervaring, maar tegelijk ook een beetje raar dat je verspreid over de hele wereld met journalisten en publiek over je film spreekt en de film hier nog uit moet komen. Maar dat wordt dan volgende week rechtgezet. Het is voor een filmmaker en voor iedereen die zo hard aan deze film gewerkt heeft wel heel fijn om te merken dat een erg lokaal Brussels verhaal mensen over de hele wereld kan ontroeren. Als een Koreaan na de screening met tranen in zijn ogen komt vertellen hoezeer hij zich Leo Woeste voelt, dan doet dat toch wel iets met je. En ook heel fijn dat in het buitenland het talent van de cast en de crew wordt opgemerkt. Ik krijg ontzettend veel complimenten over zowel het spel van Jérémie, Natali Broodts, Peter Van den Begin, Babetida Sadjo, om er een maar een paar te noemen, als over het camerawerk van Menno Mans of de muziek van Simon Lenski. Dat de film ook voor hen kan dienen als een showcase van hun talent, maakt mij erg gelukkig. Want mijn naam staat misschien wel onder de film, maar het is evengoed hun film. Hun talent maakt de film zo sterk.

Het is met respect gezegd, Pieter, maar ik had geen enkel moment (op de acteurs na) het gevoel dat ik naar een Vlaamse film zat te kijken, eerder zo’n heerlijke policier uit de jaren 70 met Alain Delon. Kan je je vinden in zo’n vergelijking?
Zeker. Als je goed kijkt, zien veel plekken in Brussel er trouwens nog steeds uit zoals in een jaren 70 –policier. Die jaren 70-films uit Frankrijk en zeker ook uit de VS hadden een ongelooflijke intensiteit. Je voelde dat er vanalles broeide in die jaren, dat een hele gemeenschap nog op zoek was naar een nieuw evenwicht na de wilde jaren 60 en zelfs als die films daar niet over gingen, voelde je dat die intensiteit er toch insloop. Bij Waste Land hebben we bewust gestreefd naar dat soort intensiteit. Zonder dat we in retro wilden vervallen.

Ik heb op het net gezien dat jij heel wat kortfilms hebt gemaakt. Soms denken mensen wel eens dat dit louter vingeroefeningen zijn voor een langspeelfilm, maar voor jou betekent het blijkbaar meer, niet?
Ik heb altijd films willen maken. Of ze nu 10 minuten duren of 90 minuten. Kortfilms zijn gewoon korte langspeelfilms. Of langspeelfilms zijn lang uitgevallen kortfilms…

Mag ik afsluiten met de vraag die ik iedereen stel? Wat is jouw favoriete film aller tijden en waarom?
Ik twijfel tussen Raging Bull, The Deer Hunter, Apocalypse Now en Brazil. Vandaag is het Deer Hunter. Maar wat het morgen zal zijn?