De marketingstrategieën van de filmdistributeur Buena Vista, en dan meer bepaald de manier waarop deze de Disney-tekenfilmtitels op de markt brengt, heeft de laatste tijd veel filmliefhebbers de wenkbrauwen doen fronsen. Het gaat echter van kwaad naar erger met deze maat-schap-pij, met als voorlopig triest hoogtepunt de bekendmaking technische specificaties van nakende release dit najaar van "Atlantis: The Lost Empire".

Het is al een tijdje een doorn in het oog van ons, filmliefhebbers in de Benelux, dat Disney in regio 1, maar ook in Groot-Brittanië, sinds Tarzan, bijzonder mooie luxueuze 2-disc-edities uitbrengt van hun recentste titels. De consument heeft daarbij de keuze tussen een redelijk kale maar goedkopere 1-disc-editie en een iets duurdere maar kwalitatief schitterende 2-disc-editie. Naast het eerder genoemde Tarzan ondergingen ook Dinosaur, Toy Story 1&2, Snow White And The Seven Dwarfs en The Emperor's New Groove deze voorkeursbehandeling. Wegens een rechtenkwestie binnen zone 2 werden deze UK-luxeversies niet voorzien van Nederlandse sound of ondertitels, wat de Beneluxverzamelaars vaak ontmoedigt om deze te kopen. De kinderen willen immers ook meekijken, en niet iedereen - ook de volwassenen niet - is de Engelse taal even machtig. Vroeger kochten mensen twee video's, de gedubde voor de kinderen en de ondertitelde voor henzelf, en was één van de doelen van DVD niet net om de luxe te hebben om gesproken taal en ondertiteling te kiezen? Ook is de levensduur van VHS-cassettes, in het bijzonder bij mensen met kinderen, in vergelijking bijzonder kortstondig. Bovendien heeft het gebruik van o.m. computeranimatie-sequenties in dergelijke films de laatste jaren sterk toegenomen, en die komen het best tot zijn recht op het originele theaterformaat. Ook hiervoor is DVD het uitgelezen medium.

In maart 2002 komt in Groot-Brittanië de laatste nieuwe Disney uit op DVD. Atlantis: The Lost Empire, en in de UK wordt er een proefballonnetje opgelaten: zowel de 2-discversie mét extras als de 1-disc zonder extras zijn zelfs - voor de eerste maal- voorzien van een DTS-track. Alleen heeft iemand met héél weinig verstand van filmliefhebberij een zeer onverstandig besluit genomen: de 2-disc "Collectors"-versie wordt voorzien van de originele breedbeeldversie, maar de 1-disc "Family"-versie krijgt "slechts" een 4:3 pan&scan-beeld! Het idee is dat men een onderscheid wil maken tussen de filmliefhebber, die meestal toch over een dure HT-installatie beschikt en sowieso voor de duurdere versie gaat, en het alsmaar meer groeiende segment "modale" DVD-gebruikers (lees: niet-bezitters van een 16:9-TV) die eerder geneigd zijn een fullscreen-versie te kopen. Het is een tendens die niet helemaal nieuw is. In Amerika, waar breedbeeld nooit erg heeft aangeslagen, worden meer en meer titels in pan&scan uitgebracht. Nu is het marktsegment in de States groot genoeg om beide versies (widescreen en pan&scan) uit te brengen, zonder dat dit een risico-investering is voor de éne of de andere versie. Ieder zijn keuze, natuurlijk, maar echte filmliefhebbers weten dat pan&scan een vorm van cultuurbarbarisme is, waarbij schaamteloos links en rechts van het beeld een stuk wordt afgeknipt, en de gehele camera-visie van de regisseur vakkundig in de soep wordt gedraaid. Een schilderij snijd je ook niet af langs de zijkanten omdat het kader anders niet mooi past. Een film moet je bekijken in de aspect ratio zoals de regisseur die bedoeld had. Soms is dat 4:3 (bijvoorbeeld Stanley Kubrick's Eyes Wide Shut en de meeste TV-reeksen), maar meestal is dat widescreen. Een eenvoudig rekensommetje leert dat bijvoorbeeld bij omzetting van 2.35:1 widescreen naar 4:3 fullscreen zowat 48 % van het beeld weggeknipt wordt, wat voor sommige films desastreus kan zijn.

En nu komen we tot de kern van de zaak: de versie van Atlantis: The Lost Empire die Buena Vista voor het najaar plant in de Benelux bevat talrijke technische tekortkomingen. Het feit dat de DTS-track heeft plaats moeten maken voor een Dolby Digital 5.1-track om er nog wat dubbings op toe te laten is daar één van, maar een goede 5.1 is vaak al een voortreffelijke feature an sich. De onvatbare beslissing, die talloze home cinema-liefhebbers met verstomming heeft doen slaan, is dat Buena Vista heeft besloten om van de Benelux-versie van deze film enkel een pan&scan-versie uit te brengen.

En wat gaat het gevolg zijn? Velen gaan niet geneigd zijn om beide versies - de UK 2-disc import en de Nederlands ondertitelde versie - te kopen, en of ze in dit geval gaan kiezen voor Nederlandse ondertitels is maar de vraag, zeker als je ziet met wat voor een luxueuze Britse versie ons weer de ogen worden uitgestoken. Ook in de ons omringende landen wordt Atlantis, voorzien van diverse dubbings naast de originele soundtrack, toch tenminste in breedbeeld uitgebracht. De parallelle import, die de filmmaatschappijen zo krampachtig trachten een halt toe te roepen - wat maakt het feitelijk nu verschil uit waar ter wereld Disney aan ons verdient? - zal hierdoor alleen nog maar toenemen. Ook de lange wachttijd tussen het uitbrengen van de UK-versie (maart) en de Benelux-versie (najaar) zal dit fenomeen geen goed doen.

In het verleden hebben morrende HT-freaks af en toe de beslissing van een filmmaatschappij kunnen beïnvloeden, zoals die keer wanneer Independence Day bij 20th Century Fox ging worden uitgebracht met een Engelse 2.0-track en geen 5.1-track. Soms is dat ook mislukt (zie The Abyss). Andere keren hebben verenigde filmliefhebbers de onredelijke prijzenpolitiek een halt kunnen toeroepen, zoals bij de eerste Fox-releases zoals Titanic die tegen ruim het dubbele van de gangbare DVD-prijs werden verkocht. Buena Vista heeft echter in het verleden al blijk gegeven een redelijke maatschappij te zijn, en te willen luisteren naar de consument. Zo heeft ze onder meer de beruchte flipper-reeks (The Rock, Armageddon, Starship Troopers, Air Force One en dergelijke) vervangen door een van meer extra's (én geen UK-censurering!) voorziene versie. Bij Armageddon werd het niet-anamorfe beeld zelfs vervangen door een kwalitatief veel hoogstaandere anamorfe beeld. En dat allemaal onder druk van de consument.

Wij menen dat dit weer zo'n ogenblik is waarop alle HT-freaks in het algemeen en de Disney-liefhebbers in het bijzonder allemaal samen massaal op hun achterste poten moeten gaan staan, en luidkeels protest moeten uiten tegen de beslissing van Buena Vista Benelux in een poging om de Nederlands ondertitelde versie van Atlantis: The Lost Empire toch de 2.35:1 breedbeeldtransfer te geven die deze film verdient, en deze zo ook toegankelijk te maken voor mensen die de Engelse taal niet machtig genoeg zijn. And while we're at it, ook wij willen graag een 2-disc met DTS, afgeladen vol met extra's, en onder meer Nederlandse ondertiteling. We willen er zelfs diep(er) voor in de buidel tasten, en wees gerust: dergelijke discs verkopen! Kijk maar naar Hannibal, The Mummy, The Silence Of The Lambs, Forrest Gump, Final Fantasy, ... als zelfs 3-disc sets zoals The Simpsons en Fawlty Towers, tot zelfs 7-disc sets zoals Buffy en The X-Files massaal hun weg naar de consument vinden, waarom kan Buena Vista dan tenminste hier ook niet twee verschillende versies aanbieden, zoals ze dat nota bene zelf ook met Pearl Harbor hebben gedaan? En niet alleen de Disney-liefhebbers moeten zich bedreigd voelen, ook wie Disney siberisch koud laat sluit zich best aan bij dit protest. Immers, dit zou wel eens een ongewenst precedent kunnen scheppen, waardoor er in de toekomst nog meer films in pan&scan zullen worden uitgebracht. Zie je het al voor je? The Fifth Element? Gladiator? The Matrix? 2001? Of nog erger: Lord Of The Rings of Star Wars?

Daarom voelen we ons verplicht om, liefst met zo veel mogelijk, deze verontrustende tendens een halt toe te roepen. Te beginnen met Atlantis: The Lost Empire, het eigen proefballonnetje van de filmdistributeurs. "No widescreen, no sale"

Concreet vragen we dat de filmmaatschappij Buena Vista de mogelijkheid onderzoekt om in de Benelux een versie van Atlantis op de markt brengt met de volgende technische specificaties:
- Origineel beeldformaat 2.35:1 anamorf en in geen enkel geval pan&scan of een ander beeld met formaat 4:3
- Nederlandse ondertiteling/klankspoor
- Bij voorkeur DTS; indien dit technisch niet haalbaar is, zijn we ook tevreden met een kwalitiatief goede Dolby Digital 5.1-track, waarvan Buena in het verleden herhaaldelijk heeft bewezen dat dit perfect mogelijk is
- Een zelfde selectie aan extra's als de UK-editie, eventueel op een tweede disc; eventueel als dit wenselijk zou zijn een opsplitsing tussen een goedkope "movie only"-release en een "collector's edition".
(Niets uit deze publicatie mag worden overgenomen zonder uitdrukkelijke toestemming van de auteur.)