Vandaag is Free Record Shop in Nederland door de rechtbank failliet verklaard. Daardoor verdwijnt één van de belangrijke verkooppunten van cd's en dvd's uit de Nederlandse high street. Er wordt een overnemer gezocht voor de failliete winkelketen, maar iedereen beseft dat overleven een moeilijke zaak wordt. Er is op veel plaatsen niet alleen de bijtende concurrentie van Mediamarkt en Saturn (die meestal voordeligere prijzen kunnen hanteren), de cd- en dvd-verkoop is gewoon definitief op de terugweg. Je hebt hier en daar nog een Don Quichote die ten strijde trekt ten voordele van Blu-ray, maar dat is op middellange termijn niet meer dan een achterhoedegevecht: de hele handel zit in wat men in beurskringen ‘baisse' noemt en dat tij is niet meer te keren. Zelfs het tijdelijke heropflakkeren van de lp-verkoop is nauwelijks een pleister op een houten been.

De toekomst is digitaal via iTunes, Spotify en consorten. Althans dat beweert men, waardoor anderen dan artiesten en platenmaatschappijen met een deel van de winst zullen gaan strijken. Bovendien wordt digitaal materiaal tegen een veel te hoge prijs aangeboden wegens te weinig concurrentie op de internationale markt. Eén partij zal voor het inkrimpen van het aanbod betalen: de consument.

Gelukkig kan de Vlaamse consument wél nog bij Free Record Shop terecht. Maar het is duidelijk dat ook de Vlaamse afdeling van de winkelketen het niet echt goed doet: de winkels zijn eindeloos verouderd qua inrichting, wat aangeboden wordt bevat nog nauwelijks kwaliteit en is gericht op snelle doorstroming, de prijzen liggen (meestal) een stuk hoger dan bij de directe concurrenten. Het zou jammer zijn mocht ook de Vlaamse afdeling van Free Record Shop over de kop gaan, maar zelfs het product waarop alle hoop was gericht, nl. games, gaat tegenwoordig achteruit qua verkoop sinds gamen on line winstgevender blijkt te zijn en dus volop bij jongeren gepromoot wordt.

Voorlopig heeft de muziekindustrie meer te lijden onder de dalende vraag dan de beeldindustrie, maar ook de verkoop van beelddragers ging vorig jaar dus (opnieuw) achteruit, zij het dat de dalende trend gedeeltelijk werd goedgemaakt door een stijgende Blu-rayverkoop. Maar ook dat is wellicht een tijdelijk fenomeen, want alles wijst erop dat de totale verkoop sneller daalt dan de stijgende vraag naar Blu-ray. Sinds deze maand kosten in sommige verkooppunten nieuwe dvd's en Blu-rays trouwens evenveel, waardoor er geen sprake meer is van de vaak geroemde kip met de gouden eieren, wél van twee systemen die qua productiekosten meer kosten dan één standaardsysteem voor de hele markt. Of hoe de industrie z'n eigen kinderen vermoordt voor tijdelijk gewin, maar uiteindelijk toch verliest.

In Nederland hebben Mediamarkt en Saturn overigens de cd zo goed als helemaal opgegeven. Dat komt overeen met klachten van de sector als zou de markt zich sneller aanpassen aan de (nieuwe digitale) situatie dan de snelheid waarmee de consument dvd's en Blu-rays links laat liggen. Bijgevolg liggen er steeds minder titels in de winkels en kan de consument het product zelfs niet meer kopen. De Mediamarkt van Bergen op Zoom is daar een goed voorbeeld van: daar is de cd-afdeling ineengeschrompeld tot een standje van niet meer dan 2.5 meter. Klassieke muziek, wereldmuziek, jazz en blues zijn bijna helemaal (of zelfs compleet) verdwenen en wat overblijft is wat hitparademuziek en muzak. In de Mediamarkt van Breda is de situatie iets beter, maar ook daar blijkt er nog nauwelijks enthousiasme te bestaan voor een goed cd-aanbod. Bovendien liggen de prijzen er gemiddeld 2 tot 3 euro hoger dan in Antwerpen (voor recente titels). Dvd's worden er nog wel in ruime mate aangeboden, de vraag is: hoelang nog? Wellicht tot blijkt dat op dezelfde vloeroppervlakte meer kan verdiend worden aan stofzuigers of haardrogers.

Voorlopig is de situatie bij ons nog niet zo dramatisch. Vooral Mediamarkt is goed voorzien qua beelddragers en heeft er duidelijk meer zin is dan Saturn waar cd's dan weer meer aandacht schijnen te krijgen. In beide winkelketens is het trouwens opvallend hoeveel moeite er gedaan wordt om Blu-ray te pushen, een product dat volgens de recentste cijfers (2012) niet meer dan 15 à 20 procent van de verkoop uitmaakt, maar dat in sommige winkels veel meer dan 25 procent ruimte inneemt. Hoe interessant is die manier van doen nog als dvd en Blu-ray straks evenveel kosten? En wat als ook de Blu-ray-verkoop de algemene trend volgt, want het is uiteraard geen wondermiddel tegen de oprukkende pay-tv-systemen waarvoor je niet meer naar de winkel hoeft en waarvan je nadien ook geen last hebt qua archivering.

Wie bovendien al die (betaalde) downloads straks ook nog wil archiveren, die kijkt aan tegen een vrij hoge kost voor steeds maar nieuwe harddisks en de dag dat er eentje crasht is de miserie al helemaal niet meer te overzien. Bovendien word je nooit eigenaar van wat je digitaal downloadt. Je least het materiaal zgn. levenslang, vandaar bijv. de hele discussie over het verkopen (op de tweedehandse markt) van digitale bestanden waarvan je dacht dat je ze net zoals een cd of een dvd (ev. Blu-ray) gewoon van de hand kon doen. Nee dus. Althans voorlopig niet, want Europese regelgeving ter zake is nog niet voorhanden. Een archief opbouwen voor je kinderen kan je dus vergeten en al die Disney-films die je gekocht heb voor je kleinkinderen, die zal je uiteindelijk zelf moeten bekijken, want ik hun handen zijn ze straks illegaal.

Anderzijds moeten kopers en bezitters van dvd en Blu-ray nog niet wanhopen wat betreft het voortbestaan van hun favoriete drager. De vinylplaat werd 25 jaar geleden zo goed als doodverklaard bij de doorbraak van de cd en kijk, de platenrekken bij Mediamarkt en Saturn worden zelfs uitgebreid en de stoffige winkeltjes waar gebruikte langspeelplaten verkocht worden bloeien als nooit tevoren! De zilveren plaatjes zijn dus beslist nog niet uitgestorven, wat onheilsprofeten allerhande ook mogen beweren. Maar die praten vaak alleen maar de industrie na die dringend z'n nieuwste speeltjes in euro's wil vertalen.